Celayirliler Devleti Nerede Kuruldu? Özellikleri, Tarihçesi Hakkında Bilgi

0
Advertisement

Celayirliler Devleti ne zaman ve nerede kurulmuştur? Celayirliler Devleti tarihi, hükümdarları ve özellikleri hakkında bilgi.

Celayirliler Devleti

Kaynak: commons.wikimedia.org

Celayirliler Devleti

Celayirliler Devleti; Moğolların bir kolunun kurduğu devlettir. İlkeniler de denir (1340-1431). Cengiz’in fetihleriyle oymak ve boyların yeni bölgelere yerleştirilmesi sonucu önemli kolları ilhanlılarla birlikte İran ve Irak bölgelerine yerleştiler. Moğolların kurduğu devletin yönetiminde yetki sahibi ve tanınmış Celayirliler vardı. Bağdat’ta kurulan Celayir Devleti’nin kurucusu Emir Hasan’ın baba ve dedeleri de İlhanlıların buyruğunda komutan ve yöneticiydiler. Sultan Ebu Sait Bahadır Han’ın ölümünden sonra taht kavgaları sonucunda İlhanlılar zayıflayınca Emir Hasan, bağımsız Celayirliler Devleti’ni kurdu (1340). Emir Hasan’ın 1356’da ölümünden sonra yerine oğlu Şeyh Üveys geçti. Üveys 1358’de Azerbaycan, 1364’te Musul ve Diyarbakır bölgelerini topraklarına kattı. 1374’te ölümünden sonra yerine oğlu Hüseyin Paşa geçti. Hüseyin Paşa döneminde, Celayirliler, daha çok Karakoyunlularla, İran’da bulunan Muzafferilerle savaştılar. 1382’de Hüseyin Paşa’nın ölümünden sonra Celayirliler, zayıflama dönemine girdiler. İki oğlundan Ahmet ile Bayezit arasındaki mücadeleyi Ahmet kazandı (1384). Ahmet Karakoyunlularla iyi ilişkiler kurdu. Timur’a sürekli karşı koydu.

1405’te Timur’un ölümünden sonra, Bağdat’ı yeniden ele geçirdiyse de Kara Yusuf a yenilince oğullarıyla birlikte öldürüldü (1410). 1411′ de Şah Velet, daha da sonra oğulları Üveys ve Muhammet tahta geçtilerse de bağımsız devleti koruyamadılar. Sultan Ahmet’in torunu Sultan Hüseyin, Karakoyunluların saldırısı üzerine, Hille Kalesi’ni savunmaya çekildi. Yedi ay süren bir kuşatmadan sonra Karakoyunlular kaleyi ele geçirerek (1431) Hüseyin ve ailesini öldürdüler. Bu Celayirliler soyunun sonu oldu. Celayirliler kurdukları devlette İlhanlı yönetim biçimini örnek aldılar. Bu dönemde Irak Bölgesi’nin bayındır olmasına çalışıldı, İran şairleri korundu. Türkmen oymaklarının Irak’a yerleşmeleri sonucunda Türkçe Arapçadan sonra ikinci dil durumuna geldi.

1409 sonbaharında Kara Yusuf Tebriz’e girdi ve Şirvan’a, özellikle Şeki’ye bir baskın timi gönderdi, ancak sonuçsuz kaldı. Kara Koyunlu, 1432’de Celayirdleri yenerek hanedana son verdi.

Celayird yönetimi, Farsça ve Moğolca belgelerle İlhanlı protokollerine göre modellendi. Diplomatik yazışmaları da Arapça İslami ifadeler içeren kırmızı mürekkepli kare bir mühür kullanan İlhanlılarınkine benziyordu.

Celayirilerin Sultanları

  • Büyük Hasan (1336 – 1356)
  • Şeyh I. Uveys (1356 – 1374)
  • Hasan (1374)
  • I. Hüseyin (1374 – 1382)
  • Bayazıd (Celayirî) (1382 – 1384)
  • Ahmed Celâyir (1382 – 1410)
  • Şah Veled (1410-1411)
  • Mahmud (Celayirî) (1411-1415)
  • II. Uvays (1415-1421)
  • Muhammed (1421-1422)
  • II. Mahmud (1422-1424)
  • II. Hüseyin (1424-1432)

Advertisement

Leave A Reply