Çelik nedir, özellikleri nelerdir? Demirden çelik nasıl elde edilir? Çeliğin içinde neler bulunur, hakkında bilgi.
Çelik
Çelik bileşiminde binde 18’den az karbon bulunan demir karbon alaşımıdır. Biçimlendirilmeye elverişliliği, aşınmaya karşı direnci ve sertliği nedeniyle en değerli metal ürünlerinden biridir. Kolay işlenebildiği gibi çeşitli madenlerle de kaplanabilir. Ayrıca başka metallerle de karıştırılarak her amaca uygun alaşımları yapılabilir. Çelik birkaç değişik yöntemle elde edilir. Demir yüksek fırınlarda eritilir, karbon oranını düşürmek için saf oksijen hava üflenir, oksijenle birleşen karbon, yanarak azalır (Thomas yöntemi). Bu yöntemle elde edilen çelikler her çeşit işte kullanılan sıradan çeliklerdir (inşaat demiri, vb).
Sıvı demir yüksek fırında başka madenler ya da hurda demirle karıştırılıp eritilir (Martin-Siemens yöntemi). Elektrik fırınlarında işlenen demirden yüksek kaliteli özel çelikler elde edilir. Sıradan çeliklerde karbon oranı genellikle binde 10 dolayındadır. Karoser, doğrama, mekanik parçalar yapımında kullanılan yumuşak çelikte karbon oranı binde 2 dolayında olur. Yarı yumuşak ve yarı sert çeliklerde karbon oranı binde 3-4 kadardır, bunlar, su verilerek ya da verilmeden makine parçaları yapımında kullanılır.
Karbon oranı binde 5’ten yukarı olan sert ya da çok sert çelikten, aletler ve aşınmaya dirençli parçalar yapılır. Çeliğe belli oranda krom, nikel, mangenez, silisyum, tungsten, molibden, titan, vb karıştırılırsa, özel nitelikte çok değerli çelikler elde edilir. Bunlardan çelik aletler, paslanmaz çelikler, mıknatıslar, vb yapılır. Türkiye’nin yıllık üretimi ise 2,5 milyon ton dolayındadır.
Çelik Nedir? Sözlük Anlamı
- “Çelik (Birinci Anlamı)”
1. Su verilerek çok sert ve esnek bir duruma getirilebilen, birleşiminde az miktarda karbon bulunan demir ve karbon alaşımı, polat
“Süngülerini, çelikten birer parmak gibi göğe kaldırmışlar.” – R. E. Ünaydın
2. Bu alaşımdan yapılmış
“Karşı tarafa uzanan bir çelik köprü hayal ediyordu suyun üzerinde.” – A. Kulin
3. Zayıf fakat güçlü (vücut)
“Çelik ve demir vücuduyla hassas bir sporcuya benziyordu.” – S. F. Abasıyanık - “Çelik (İkinci Anlamı)”
1. Kısa kesilmiş dal
2. Kök salması için yere dikilen dal
3. Çocukların çelik çomak oyununda ucuna çomakla vurarak havaya kaldırdıkları iki tarafı sivri, kısa değnek
4. Bir ağacı aşılamak amacıyla hazırlanmış dal
5. Gemilerde, üzerine halat veya ip geçirip tutturmaya yarayan, ağaç veya metalden yapılmış kısa değnek - “çelik çomak”
Çocukların, çomakla çeliğe vurarak oynadıkları oyun
“Çelik çomak oynayarak başlayan hayat daha sonra güreş, binicilik ve ciritle devam etmiş, bunun arkasından da okla nişancılık ve değnekle kılıç idmanları gelmişti.” – N. Atsız - “çeliğe su vermek ”
çeliği özel bir biçimde hızla soğutarak daha çok sertleşmesini sağlamak
“Yaptığı kısacık bıçaklar bile iki kat olur kırılmazdı, çeliğe su vermek sanatının yalnız ona mahsus bir sırrı idi.” – Ö. Seyfettin - “çelik başlık”
Hafif piyade silahlarının, havan ve top mermi parçalarının etkilerine karşı başı korumak için giyilen özel başlık - “çelik kalemi ”
Her türlü metal, tahta ve taşları kesme, oyma ve yontma işlerinde çekiçle vurarak kullanılan, çelikten yapılmış, keskin uçlu alet - “çelik metre ”
Üzerinde ölçü birimleri işaretlenmiş, küçük bir kutuya girebilen, ince çelik metalden yapılmış ölçme aracı - “hasır çelik”
İnşaatlarda düz yüzeylere atılacak betonun içine konulan, hasır biçiminde örülmüş malzeme, hasır demir - “nervürlü çelik”
Direnci artıran, üzerinde çıkıntılar bulunan, dişli demir çubuk, nervürlü demir - “çelik pamuğu ”
Verniklenmiş yüzeyleri düzeltmeye veya matlaştırmaya yarayan, uzun ve keskin kenarlı, çelik tel tomarı - “çelik kapı ”
Genellikle çerçevesi ve içi çelikten, dış yüzeyi ahşaptan yapılan kapı - “çelik çember ”
Balya, eşya, yük vb. sarılıp ambalajlanmasında kullanılan dar, çelik şerit - “çelik halat”
Çelikten yapılan, asma köprü ayaklarını birbirine bağlayan, trol ağını denizde çekmeye yarayan halat - “çelik kasa ”
Kıymetli eşyayı ve parayı saklamak için çelikten yapılan kasa - “çelik yakalı ”
Üretim sürecinde kullanılan robot - “paslanmaz çelik”
Paslanmaya karşı özel olarak dayanıklılığı sağlanmış olan çelik türü - “çelik yelek ”
Özel alaşım ve maddelerle kurşun geçirmeyecek bir biçimde yapılmış üst giysisi - “çelik macunu ”
Yağ, vernik, dolgu ve renk gereçlerinden hazırlanan boya astarı - “çelikhane ”
Çelik elde edilen fabrika
