Cenevizliler ya da Ceneviz Cumhuriyeti isimli İtalyan şehir devleti ile ilgili genel bilgiler ve Osmanlı ile olan ilişkileri.
Genova Cumhuriyeti’ne Osmanlı Türkleri’nin verdikleri addır. Genovalılar’a da «Cenevizliler» denilmiştir. 11. yüzyılın başlarından 1797 tarihine kadar ceneviz Cumhuriyeti hüküm sürmüştür.
Genova (Cenova) şehri, İtalya’da Ligüria eyaletinin merkezidir. Ortaçağda birçok İtalyan şehirleri gibi, Genova’da da bir site cumhuriyet kurulmuştu. Coğrafya durumu bakımından Genova, çok eski zamanlardan beri deniz ticaretiyle geçinmeye başlamıştı. XI. yüzyılda artık Ceneviz Cumhuriyeti iyice kurulmuş bulunuyordu. Bu yüzyılda Arapların Sardunya’dan uzaklaştırılmalarında Cenevizliler birinci derecede rol oynamışlardır. Haçlı seferleri sonucunda olağanüstü gelişen Doğu ticareti, Ceneviz’i büyük bir ticari devlet haline yükseltti. Cenevizliler, Venedikliler’in aksine Bizans’la dostça geçinmeyi tercih ediyorlardı, ticarette Venedik’in de amansız rakibiydiler. Ege ve Karadeniz ticaretine de el atmışlar, deniz ticaret yolları üzerinde sömürgeler edinmeye, kaleler yapmaya başlamışlardı.
1303’te Latinler’i İstanbul’dan süren Paleologoslar, Galata’yı sömürge olarak Ceneviz’e bıraktılar. Ege’de Midilli, Limni, Sakız adalarını, Foça’yı, Enez’i, Karadeniz’de Amasra’yı, Kırım’da Kefe’yi, Kıbrıs’ta Magosa’yı ellerine geçiren Cenevizliler, o zamanlar dünya ekonomisinin hayat sahası olan Akdeniz ticaretiyle pek zenginleştiler.
Osmanlılar ve Cenevizliler
Osmanlılar’ın gelişmesi özellikle Boğazlar’ı kesmeye girişmeleri, Venedik gibi Ceneviz’i de hayat damarlarından tehdide başladı. Bir zaman Ceneviz’le iyi geçinen Osmanlılar Boğazlar’a tam manası ile hakim olup İstanbul’u da ele geçirince, durum değişti. Cenevizliler’in Galata Sitesi İstanbul kuşatmasında Bizans’a karşı pek dostça bir tarafsızlık gütmüştü. İstanbul alınınca Fatih Sultan Mehmet, Galata’nın bütün imtiyazlarını kaldırdı, bu site de Türkler’e geçti. Bu durum karşısında, 1453′ te, Ceneviz, büyük devletler arasından ebediyen silindi, Venedik’in yanında ikinci derecede bir ticari devlet haline düştü. Özellikle Fatih’in Foça’yı (1455), İmroz, Semadirek, Taşoz, Limni adaları ile Enez’i (1456), Amasra’yı (1459), Midilli’yi (1462) alması, Kırım’ın Osmanlı’ya katılması üzerine Kefe’nin de, Osmanlılar tarafından zaptı (1475), Ceneviz’i mahvolmak derecelerine getirdi, Sakız adası, Ceneviz idaresinde Osmanlı’ya vergi verir bir muhtariyet idaresinde devam ettiyse de 1566’da Kaptanı Derya Damat Piyale Paşa bu muhtariyeti de kaldırarak, bu adayı da öteki Ege adaları gibi doğrudan doğruya Osmanlıya kattı.
Sönük bir halde devam eden, büyük devletlerin saldırmalarından baş alamayan Ceneviz Cumhuriyeti’ne 1797’de, Napolyeon Bonaparte son verdi. XVI. yüzyılda Turgut ve Salih Reisler (Paşalar) Cenevizliler’e esir düşmüştü. Kaptanı Derya ve Cezayir Beylerbeyi Barbaros Hayrettin Paşa büyük Türk donanması ile Cenova limanına girip bombardıman tehdidiyle Turgut ve Salih’i kurtardı.
Ceneviz Cumhuriyeti’nin nüfusu son zamanlarında 500.000’di. Genova şehrinin ise bu tarihte nüfusu 89.000’i ancak buluyordu.
