Charles Sanders Peirce Kimdir? Amerikalı filozof ve mantıkçı olan Charles Sanders Peirce hayatı, biyografisi, eserleri, felsefesi hakkında bilgi.
Charles Sanders Peirce
Charles Sanders Peirce ; ABD’li filozoftur (Cambridge/Massachusetts 1839 -Milford/Pennyslvania 1914). 1859’da Harvard Üniversitesi’ni bitirdi. 1861’de Kıyı ve Jeodezi Araştırma Kurumu’nda çalışmaya başladı. 1866’dan sonra mantık ve felsefe konusunda eserler yayınladı. 1869’da Harvard’da astronomi üzerine araştırmalar yaptı. 1879’da Johns Hopkins Üniversitesi’nde, görevlerinden ayrılarak tüm zamanını felsefe çalışmalarına verdi. Özellikle mantık, epistemoloji, metafizik, bilimsel yöntem ve anlam konularında önemli çalışmaları vardır. 1878′ de yayımlanan How to Make Our ideas Clear (Düşüncelerimizi Nasıl Açıklaştırabiliriz) başlıklı yazısında Programcılığın ana ilkesini dile getirdi. Ona göre inançlarımız eylem kurallarıdır. Bir düşüncenin anlamını ve doğruluğunu saptamak için, yalnızca onun hangi hareket tarzım doğurmaya uygun geldiği belirtilmelidir. Bu hareket tarzı o düşüncenin tek anlamıdır. Tüm düşünce ayrılıklarının temelindeki olgu, bunların uygulamada olası bir ayrılıktan başka bir yerde bulunmamasıdır. O halde bir nesne hakkındaki düşünce tam aydınlığa erişmek için yalnızca, o nesnenin uygulamada ne gibi anlaşılabilir sonuçlar taşıyabileceğine, başka bir deyişle o nesneden ne gibi duyurular bekleyip, ne gibi karşı koymalar hazırlanması gerektiğini düşünmek gerekir. Peirce’in epistemolojisinin temel öğretilerinden biri yanılabilirlik ilkesidir. Bu ilkeye göre, bilgi her durumda doğruya bir yaklaşım sürecidir. Ancak kesin ve saltık doğruya tam olarak ulaşılamaz. Ona her zaman yaklaşılacak, buna karşın hiçbir zaman tam olarak erişilemeyecektir. Bunun nedeni saltık kesinliğin, saltık yanılmazlık ve saltık genellik oluşudur. Her konu bilinebilir; ancak bilginin tamamlanması sonsuz bir süreçtir. Her şey bilinebilir olsa da, her şeyi bilmek olanaksızdır.
Peirce, evrende raslantı bulunduğunu savundu. Ona göre rastlantı nedensiz ve düzensiz olaylar kavramı olmayıp, bir ölçüye kadar düzenli olan kendiliğindenliktir. Bu kavramı evreni açıklamada değil, betimlemede kullandığını vurguladı. Rastlantı ilişkilerinin, gelişerek alışkanlıkları, alışkanlıkların da yasaları oluşturduğunu ileri sürdü. O, metafizik kuramını, benimsediği mantık, epistemoloji kuramı ve Pragmacılığından bağımsız olarak ele aldı. Pragmacılık ilkesiyle James, Dewey ve Royce’ı, kavramların anlamını netleştirmeyi amaçlayan ilkesiyle, Viyana Çevresi’nin görüşlerini etkiledi. Yazıları öldükten sonra, 1931’den 1958’e kadar 8 cilt olarak The Collected Papers of Charles Sanders Peirce (C.S. Peirce’in Toplu Yazıları) adı altında yayımlandı.
