Çiçeğin Yapısı ve Kısımları

Çiçeğin yapısında hangi organlar bulunur? Çiçeğin yapısındaki kısımların önemleri nelerdir? Çiçeğin yapısı hakkında bilgi.

Çiçek, bir bitkinin türü üretmekle ilgili olan kısmıdır. Esas kısmı olan eşem organlarından başka çok defa ek organlar da taşırlar. Çiçeklere genellikle uzamadan kalmış ve yaprakları çiçek organları halini almış bir sap nazarı ile bakılır.

Basit ve oldukça tipik bir çiçek, çeşitli Ranunculus (düğünçiçeği) türlerinde bulunur. Çiçek, tepesi çiçek tablasını (reseptakl) oluşturmak üzere şişkin bir hal almış olan bir sapta meydana gelir. Çiçek kısımları, genellikle çiçek tablası üzerinde konsentrik halkalar durumunda dizilmiş bulunurlar, bununla beraber bazı çiçeklerin (örneğin: nilüfer) kısımları sarmal durumda dizilmiştir. Nilüferin dış halkasında beş yeşilimsi çanak yaprağı (sepal) bulunur ve bunlar gelişmekte olan çiçeği (tomurcuk) korurlar. Bu yaprakların hepsine bir arada çanak (kaliks) adı verilir. Çanakyaprakların iç tarafındaki halkada beş sarı taçyaprağı (petal) bulunur Petallerin her birinin tabanında balözü (nektar) salan ve bundan ötürü balözlüğü (nektarium) adını alan birer küçük kesecik vardır. Petallerin ve balözlüklerinin adeti, bir çiçekten diğerine çiçek tozu (polen) taşıyacak elan böcekleri davet etmektir. Petallerin hepsine birarada taç (korolla) adı verilir; çanak ile çanak çiçeğin çiçekörtüsünü (periant) oluşturur. Eşem organları ( çiçeğin esas kısımları) periantın iç tarafında bulunurlar. Bunlar, düğün çiçeklerinde sarmal durumdadırlar, fakat halka durumu daha yaygındır. Polen husule getiren organlar olan erciklerin (stamen) sayısı çoktur. Her bir ercik bir sap (filament) ve iki polen torbası (başçık = anter) den meydana gelmiştir. Çiçeğin erkek eşeme ait olan kısmı androke ve dişi kısmı gineke adını alır. Dişi kısım, çiçeğin ortasında bulunan meyve yapraklarından (karpel) ibarettir. Her bir karpelde bir yumurta hücresi (ovul) bulunur. Yumurta hücresi döllendikten sonra tohumu meydana getirir. Karpelin üst kısmında tepecik (stigma) vardır. Stigma yolu ile polen yumurta hücresine ulaşır.

Anlatılmış olan, örnek olarak alınan bir çiçek tipinin kısa bir tarifidir. Çiçekli bitkilerin çeşitli familyalarında çok değişik çiçek yapıları vardır. Familyalar çiçeklerine göre sınıflandırılmakla beraber aynı familyadan olan bitkilerin çiçeklerinde oldukça değişiklikler bulunmaktadır. Düğün çiçeği, düzenli bir çiçektir, yani petalleri birbirine benzer ve aynı büyüklüktedir. Menekşe ve bezelye çiçekleri düzensiz çiçeklerdir, bunlarda petaller gerek büyüklük ve gerek biçim bakımından farklıdır. Bu düzensizlik orkidelerin çiçeklerinde daha da belirlidir.

Düğün çiçeğinde her tip çiçek organı bulunmaktadır, fakat her bitkide böyle değildir. Çiçekler çok defa tek eşemlidir. Örneğin, fındık tırtılsılarında yalnız erkek organlar bulunur. Dişi organlar farklı yapıdadır. Erkek ve dişi organlar, hatta bazen ayrı bitkiler üzerindedirler. Çanak veya taç kısmı, hatta bazı çiçeklerde her ikisi de eksik olabilir. Çöpleme bitkilerinde (Helleborus türleri) petaller ancak balözlüklerinden ibaret olabilir. Böyle zamanlarda çanakyaprakları parlak bir renk alarak petal gibi görünürler. Balözlükleri bitkinin herhangi bir yerinde, herhangi bir organdan türevlenebilirler. Lalelerde gerek çanak ve gerek taçyaprakları petaloittir, yani petale benzerler. Çiçek kısımlarının sayıları her zaman eşit değildir. İki çenekli (dikotil) terin halkalarında umumiyetle iki, dört ve beş parça veya bunların katı, bir çenekliler (monokofiledonlar) da ise üç veya üçün katları sayısında parça bulunur. Karpeller ve erciklerin sayısı çok defa pek çoktur.