Çiçeklerde üremenin ilk aşaması olan tozlaşma ile ilgili genel bilgiler. Tozlaşma çeşitleri nedir ve tozlaşma nasıl ve nerede olur?
Bitkiler de, bütün canlılar gibi, üreyerek türlerini sürdürürler. Bu üreme, Çiçekli Bitkiler’de, çiçekle sağlanır. Çiçekle üreme de şu yollardan geçerek olur:
- Tozlaşma;
- Döllenme;
- Meyve;
- Tohum.
- TOZLAŞMA : Erkeklik organlarındaki çiçek tozunun dişi organların tepeciğine konmasıdır. Bu, rüzgârın, ya da böcek, kuş, insan gibi canlıların aracılığı ile olur. Su da böyle bir aracılık edebilir.
- DÖLLENME : Tozlaşma sonunda erkek hücreyle dişi hücrenin bir-leşmesidir. Tohumun oluşması döllenmeyle başlar.
- TOHUM : Döllenmeden sonra yumurtacığın aldığı yeni şekildir.
- MEYVA : Döllenme sonunda yumurtalıkla içindeki tohumların bir arada meydana getirdiği topluluktur.
Çiçek Tozunun Yapısı
Tozlaşma başlı başına ilgi çekici bir olaydır. Bu da, aracıların çeşidine göre, üç ayrı biçimde olur:
RÜZGARLA TOZLAŞMA
Tozlaşmanın en ilkel türüdür, ilkel yapılı bitkilerde çiçekler küçük, renksiz, kokusuz olur. Balözü bezi de bulunmaz. Bunun için de, erkek çiçekler, bitkinin hep rüzgâr alan yönünde bulunurlar; buğday, mısır, ceviz, fındık çiçeklerinde olduğu gibi. Böyle çiçekler, çekici, gözalıcı olmadıklarından, canlılarla tozlaşmadan yararlanamazlar; ancak, rüzgârla tozlaşabilirler.
Erselik çiçeklerde tozlaşma daha kolaydır. Hafif bir rüzgâr esintisiyle, çiçek tozları dökülüp, tepecik üzerine konabilirler. Birevcikli çiçeklerde ise, çiçek tozunun erkek çiçekten dişi çiçeğe iletilmesi gerekir. îkievcikli çiçeklerde tozlaşma büsbütün zorlaşır. Çünkü, erkek çiçeklerle dişi çiçekler ayrı ayrı ağaçlar üzerindedir. Bundan dolayı, tozlaşmanın zor olduğu durumlarda, erkek organlar, çok çok çiçek tozu yaparak, döllenmeyi güven altına alırlar.
Rüzgârla tozlaşmada, çiçek tozlarının küçük, kuru, bol sayıda olmaları gereklidir. Çünkü, ancak böyle olurlarsa, rüzgar bunları yeteri kadar uzağa uçurabilir. Çam, kayın, ceviz, kestane, meşe ağaçlarının çiçek tozlan rüzgarla çevreye yayılır.
ÇİÇEK TOZLARININ BALONLARI VAR!
Doğa, rüzgarla tozlaşmayı kolaylaştırmak için, türlü çareler bulmuştur, örneğin, çam çiçek tozlarının, uzun süre havada kalabilmesi için, baloncukları vardır. Fındık, ceviz, meşe, kestane gibi ağaçlarda, dişi çiçeklerin tepecikleri de, çiçek tozlarını kolaylıkla alıp tutabilmek için genişlemiş, tüylü, girintili-çıkıntılı bir biçim almıştır. Küçük bitkiler ise, çevrelerindeki büyük bitkilerden daha önce çiçek açarlar. Böylelikle, büyük bitkilerin rüzgarla tozlaşmalarına engel olmasını az-çok önlerler.
CANLILARLA TOZLAŞMA
Kaynak: pixabay.com
Böcekler, kuşlar, insanlar gibi canlıların da tozlaşmada büyük payı vardır. Bunlar tozlaşmaya bakın nasıl yardım ederler:
Bu tür tozlaşmada en büyük pay böceklere düşer. Çünkü, arı, kelebek, sinek gibi böceklerin başlıca besini çiçek tozları, balözüdür. Çiçekler güzel renkleri, kokularıyla böcekleri kendilerine çeker, onlara balözlerini, çiçek tozlarım sunarlar. Böylece, kendi döllenmelerini, çoğalmalarını da sağlamış olurlar.
BÖCEKLERİN SEVDİĞİ RENKLER
Her böcek, kendi vücut yapısına, tatma, koku alma yeteneğine göre, kendisi için en uygun olan çiçekleri arar, bulur. örneğin, kelebekler, uzun hortumları sayesinde, derinlerdeki balözünü kolayca emebilirler. Yaban arılan da, uzun gövdeleriyle, hortum biçimi dilleriyle, hiçbir böceğin erişemediği derinlikteki balözlerini alabilirler.
Çiçeklerin renkleri de böcekleri çok etkiler, örneğin, arılar en çok pembe, mavi, mor çiçekleri, gündüz kelebekleri ise, san, kırmızı, beyaz çiçekleri severler.
SİNEKLER PİS KOKULARI SEVERLERİ
Böcekler için, çiçeklerin yalnız renkleri değil, kokuları da önemlidir. Koku konusunda en duyarlı böcekler kelebeklerdir. Bu arada, gece kelebekleri sevdikleri çiçekleri ancak bayıltıcı koku-larıyla arayıp bulabilirler. Sinekler pis kokuları, arılar da oğulotunun kokusunu severler. Bundan dolayı, arıcılar arıların oğul yapmasını istedikleri yerlere oğulotu koyarlar.
Kuşlarla tozlaşma daha çok sıcak iklim bölgelerinde olur. Kimi kuş türleri, balözünü çok sevdikleri için, çiçekten çiçeğe konarlar. Böylece, tozlaşmayı da sağlamış olurlar. insanlar da, bilerek, ya da bilmeyerek, çiçeklere dokunup tozlarını taşımakta tozlaşmaya yardım ederler. Hele hurma bitkisinin tozlaşmasında insanın payı çok büyüktür.
Su ile Tozlaşma. — Yalnız suda yaşayan bitkilere özgüdür. Su, çiçek tozlarını çiçekten çiçeğe götürerek, tozlaşmayı sağlar. Bu gibi bitkilere örnek olarak su mercimeğini gösterebiliriz.
