Cıva Bileşikleri ve Özellikleri

2
Advertisement

Cıva elementinin bileşik kurduğu elementler nelerdir? Cıvanın bileşikleri nelerdir, bu bileşiklerin kullanım alanları ve özellikleri.

Cıva (I) oksit: Hg20. Siyah ya da kahverengimsi siyah tozdur. Nitrat asidinde çözünür. Klorür asidiyle kalomele dönüşür. Saf olarak elde edilememiş olmakla birlikte cıva (I) tuzlarına sodyum hidroksit çözeltisi katıldığında cıva ve cıva (II) oksit karışımı oluştuğu ve bunun da cıva (I) oksit gibi davrandığı X ışıklarıyla saptanmıştır.

Cıva (II) oksit: HgO. Molekül ağırlığı: 216,61. Elde ediliş koşullarına bağlı olarak kırmızı ve sarı renkli iki değişik türü vardır. Kırmızı cıva (II) oksit, parlak kırmızı ya da turuncu-kırmızı, ağır kokusuz tozdur.

Deniz boyalarının yapımında, kuru pillerde kutuplaşmayı önleyici olarak grafitle birlikte, porselenlerin boyanmasında pigment olarak, sitrik asit, tiyofen, glikoz, aldehit, üre ve aseton için belirteç olarak, kjeldahl yöntemiyle azot saptamasında ve organik reaksiyonlarda katalizör olarak kullanılmaktadır.

Sarı cıva (II) oksit: Sarıya da sarı turuncu, ağır, kokusuz bir tozdur. Kırmızı cıva (II) oksidin kullanıldığı yerlere ek olarak organometalik cıva bileşiklerinin elde edilmesinde, analitik kimyada çinko ya da siyanür asidi tayininde, formik asit içinde asetik asit aranmasında ve gaz karışımlarında karbon monoksitin belirlenmesinde kullanılmaktadır.

Cıva (II) sülfür: HgS. Molekül ağırlığı: 232,68. Siyah ve kırmızı olarak iki değişik türü vardır.

Advertisement

Siyah cıva (II) sülfür. Siyah ya da grimsi siyah, ağır, tatsız, kokusuz amorf toz ya da siyah kübik kristallerdir. Doğada Kaliforniya’da bir mineral olarak bulunur. Pigment olarak kullanılır.

Kırmızı cıva (II) sülfür. Parlak kırmızı toz ya da heksagonal kristallerdir. Doğada sinnabar minerali biçiminde bulunur. Pigment olarak, plastiklerin renklendirilmesinde ve renkli kâğıt yapımında kullanılmaktadır.

Cıva (I) asetat: Hg2(CH3 COO)2

Cıva (II) asetat: Hg(CH3 COO)2 Molekül ağırlığı: 318,70. Hafif asetik asit kokusunda, ışığa duyarlı beyaz bir tozdur. Organik bileşiklerin cıvalandırılmasında ve etilenin soğurulmasında kullanılır.

Cıva (I) fluorür: Hg2F2. Molekül ağırlığı: 439,22. Işık ya da amonyak buharının etkisiyle kararan sarı kristallerdir.

Cıva (I) fluorür: HgF2. Molekül ağırlığı: 238,61. Neme karşı çok duyarlı beyaz tozdur. Organik bileşiklerin fluorlandırılmasında kullanılır.

Advertisement

Cıva (I) klorür: Hg2Cl2. Kalomel, cıva monoklorür, cıva protoklorür, cıva subklorür, Calogreen, Cyclosan, precipite balanc (beyaz çökelti). Molekül ağırlığı: 472,09. Beyaz, tatsız, kokusuz, ağır bir tozdur. Dozları cıva zehirlenmesine neden olur. Antiseptik etkisi vardır. Altınla birlikte porselen boyanmasında, kalomel elektrotların yapımında, fungisit olarak, koyu yeşil Bengal ateşi elde edilmesinde kullanılır.

Cıva (II) klorür: HgCl2. Cıva biklorür, süblime, cıva peklorür, aşındırıcı cıva klorür. Beyaz bir tozdur. Molekül ağırlığı: 271.52 Özgülağırlığı: 5.4, erime noktası: 277°C. 300°C’de buharlaşır. Çok güçlü bir zehirdir, yutulduğunda öldürücü olabilir. Mukozalı zarları aşındırır. Solunulması baş ağrısı, ishal, bağırsak tahribatı gibi olaylara neden olur. Genellikle 1,2 gram alınması öldürücü olabilir. Derinin büyük bir bölümünün alkollü çözeltisiyle yıkanması da zehirlenme ve ölüme neden olabilir. Zehirlenmelere karşı dimerkaprol (BAL) verilir. Ahşap malzemenin ve anatomik örneklerin korunmasında, dezenfektan olarak, demir ve çeliğin kahverengileştirilmesinde, dericilikte, elektrolizle alüminyum kaplamasında, kuru pillerde kutuplaşmayı önleyici olarak, kurşundan altının ayrılmasında, tavşan ve kunduz kürklerinin boyanmasında mordan olarak, öteki cıva bileşiklerinin elde edilmesinde ve analitik kimyada önemli bir belirteç olarak kullanılır.

Cıva (I) bromür: Hg2Br2. Molekül ağırlığı: 560,99. Işıkta kararan beyaz, kokusuz bir tozdur.

Cıva (II) bromür: HgBr2. Molekül ağırlığı: 360,44. Işığa duyarlı beyaz bir tozdur.

Cıva (I) iyodür: Hg2I2. Sarı cıva iyodür. Molekül ağırlığı: 654,99. parlak sarı, ağır, kokusuz amorf bir tozdur.

Cıva (II) iyodür: HgI2. Molekül ağırlığı: 454,45. Işığa duyarlı, koyu kırmızı, ağır tatsız ve kokusuz bir tozdur. Analitik kimyada amonyak aranmasında yararlanılan Nessler belirtecinin hazırlanmasında kullanılır.

Potasyum tetraiyodomerkürat (II) K2(HgI4). Molekül ağırlığı: 784,48. Havada nem çeker kükürt sarısı kristallerdir.

Cıva (I) nitrat: Hg2(N03)2. Cıva protonitrat. Molekül ağırlığı: 525,19. Normal olarak iki molekül su içeren dihidrat biçiminde bulunur.

Cıva (II) nitrat: Hg(N03)2. Cıva pernitrat. Molekül ağırlığı: 324.66. Bir molekül su içeren hidratı nitrat asidi kokusu veren beyaz ya da hafif sarı nem çekici bir tozdur. Cıva fulminat yapımında kullanılır.

Cıva (I) sülfat: Hg2S04. Molekül ağırlığı: 497,29. Beyaz ya da hafif sarı bir tozdur. Çinko sülfatla standart Clark ve kadmiyum sülfatla standart Weston pillerinin yapımında kullanılır.

Cıva (II) sülfat: HgSO4. Cıva bisülfat. Molekül ağırlığı: 296,68. Beyaz kokusuz bir tozdur. Pillerde, barbital ve sistin için belirteç olarak, sodyum klorürle birlikte kavrulmuş piritlerden altın ve gümüşün ayrılmasında kullanılır.

Advertisement

Alaşımları:

Cıvanın metallerle oluşturduğu alaşımlara amalgam ya da malgama adı verilir. Amalgamlar genel olarak hazır bulunmayıp özel amaçlarla ve kullanılacakları zaman elde edilirler. Sodyum hidroksidin malgama yöntemiyle elektroliz yoluyla elde edilmesinde sodyum malgamasının oluşumu, altın ve gümüşün elde edilmesinde bu metallerin oluşturdukları malgamalar büyük önem taşır. Kurşun malgaması kurşun tetraetilin hazırlanmasında kullanılır. Organik ve analitik kimyada kullanılan çinko ve alüminyum amalgamları bu metallerin cıva (II) tuzu çözeltisiyle işleme sokularak elde edilirler. Malgamalar dişçilikte yaygın olarak kullanılırlar ve kullanılacakları zaman metaller birbirine karıştırılarak elde edilirler. Dişçilikte malgamaları kullanılan başlıca metaller kalay, bakır, çinko ve gümüştür. Önceleri kullanılan kadmiyum günümüzde bırakılmıştır. Gümüş cıvayla kolaylıkla ve yumuşak bir malgama oluşturur ve kolaylıkla genleşir. Sertleşme sırasında fazla miktarda genleştiğinden tek başına kullanılamaz. Bu tür malgamalardaki gümüş miktarı en az % 65’tir. Bakır malgamanın akıcılığını azaltır ve kuvvetini artırır. Bakır en çok % 6 kadar katılır. Çinko da bakır gibi etki eder ve en çok % 2 kadar kullanılır. Kalay fiziksel özellikleri zayıflatır, ancak malgamalanma süresini kısaltır. Kalay genellikle % 25,27 oranında kullanılır.

Cıva Zehirlenmesi:

Cıva buharı ve cıva bileşikleri tozları solunum yollarından, deriden tozları solunum yollarından, deriden ve sindirim sisteminden kolaylıkla soğurulurlar. Bununla birlikte kazayla elementel cıva yutulması zararlı değildir. Elementel cıvanın dağılması ya da ısıtılması özellikle tehlikelidir. Akut (ilerlemiş) zehirlenmelerde, çözünür tuzlar deri ve mukozalı zarları tahriş edici etki yapar, mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, kanlı ishal ve böbrek yıkımı görülür. Genellikle 10 gün içinde ölümle sonuçlanır. Kronik zehirlenmede, ağız ve tükrük bezlerinde iltihap, salya artışı, dişlerde seyrelme, böbrek yıkımı, el ve ayaklarda spazmlar, kişilik değişmesi, ruhsal çöküntü, huzursuzluk, sinirlilik ortaya çıkar.

Fenil ve alkil cıva türevleri deriden soğurulurlar ve deri yanıklarına neden olurlar. Alkil cıva türevleri beyin dokusu üzerinde sürekli yıkıma yol açarlar. Fenil cıva türevlerinde inorganik cıva bileşiklerinden daha zehirli değildir. Bedende biriken ve dışarı atılmayan bir zehir olan cıva için izin verilebilir limit değer havada 0,05 mg/m3′ tür.


2 yorum

  1. ıyı guzel anlatmışınızda civa artık sarı kukurt nasıl tepkımeye gırer bunu açıklayınz denklemı nedır …

Leave A Reply