Çoklu zeka teorisi (kuramı) nedir? Çoklu zeka teorisinin özellikleri, çeşitli zeka alanları nelerdir, hakkında bilgi.
Çoklu Zekâ Teorisi
Kaynak: pixabay.com
H. Gardner’ın çoklu zekâ teorisi, tek bir genel zekâ yerine sözel-dilsel zekâ, matematiksel-mantıksal zekâ, kinestetik-bedensel zekâ, kişiler arası-sosyal zekâ, müziksel-ritmik zekâ, kişiye dönük-içsel zekâ ve doğa zekâsı gibi farklı zekâ türleri bulunduğunu savunmaktadır. Ona göre standart IQ testi sadece sözel-mantıksal-matematiksel zekâyı ölçmekte, yukarıda sıralanan zekâ türlerini göz ardı etmektedir.
Bu kurama göre her insan değişik düzeylerde de olsa çeşitli zekâ alanlarının tümüne sahiptir. Her birey sahip olduğu zekâlarla birlikte farklı bir öğrenme, problem çözme ve iletişim kurma yöntemine sahiptir.
Çeşitli zekâ alanları bir arada karmaşık bir yapıda çalışırlar. Örneğin, bir futbol oyuncusu bedensel zekâyı koşarken, yakalarken ve vururken; mekânsal zekâyı, sahayı, diğer oyuncuların pozisyonlarını düşünürken; dilsel ve sosyal zekâyı oyunun kurallarını öğrenirken ve takım arkadaşlarıyla paylaşırken; içsel zekâyı kendini değerlendirirken kullanmaktadır.
Zeka Alanları
Sözel-Dilsel Zekâ: Dili etkili kullanma, iknâ, dildeki kompleks anlamları kavrayabilme. Farklı dilleri öğrenme becerisi, dilbilgisi kurallarını etkili bir biçimde kullanarak yazma.
Matematiksel-Mantıksal Zekâ: Muhakeme, sayılarla çalışma soyut ve sembolik problemleri çözebilme. Neden-sonuç ilişkisi kurabilme yeteneğinin çok iyi gelişmiş olması.
Görsel-Mekansal Zeka: Resim ve şekillerle düşünebilme. Kolaylıkla yön bulma, harita, şekil yorumlama. Dinlediklerinden zihinsel objeler, hayaller, resimler üretebilme. Öğrenilen bilgileri hatırlamada bu zihinsel resimleri kullanma. İki ve üç boyutlu nesneleri zihinsel olarak döndürme ve bunların alacağı şekilleri imgeleme yeteneği.
Kinestetik-Bedensel Zekâ: Zihin ve vücut koordinasyonlarını etkili bir biçimde kullanma. Sağlıklı yaşam konusunda vücuda özen gösterme. Dans, spor gibi fiziksel beceri isteyen alanlarda yenilikler keşfetme ve farklılıklar ortaya çıkarma. Atletizm, dans, rol yapma gibi alanlarda yetenekli olma.
Kişiler Arası Sosyal Zekâ: Grup içinde doğal bir lider görünümünde olma. Empati yeteneği çok iyi gelişmiş olma. Bir şeyi başkalarıyla işbirliği yaparak, onlarla paylaşarak ve öğreterek öğrenmeyi sevme. Sözel ve bedensel dili etkili bir biçimde kullanma. Farklı ortamlara girdiğinde kolaylıkla uyum sağlayabilme.
Kişisel-İçsel Zekâ: Kendi duygu ve düşüncelerini şekillendirebilme. Yaşamı bu doğrultuda planlama. Yaşam felsefesi oluşturmaya yönelik bir anlayış içinde olma. Kendisi üzerinde düşünmek için çok zaman harcama ve sürekli bir kişisel değerlendirme süreci yaşama. Güçlü ve zayıf yönlerinin farkında olma.
Müziksel-Ritmik Zeka: Bir müzik parçasındaki ritme, akustik düzene, melodiye, müzikteki iniş çıkışlara duyarlılık. Herhangi bir müzik aletini çok iyi çalma ya da bunun eğitimini almak isteme. Ritim tutma. Orijinal müzik kompozisyonları oluşturma.
Doğa Zekâsı: Doğa olaylarına meraklı olma. Çevreye karşı duyarlılık. Zooloji, botanik, organik kimya, tıp, fotoğrafçılık vb. alanlara ilgi duyma.
• Zekânın bir bileşeni de duygusal zekâdır. D. Goleman’ın kuramında duygusal zekâ kendine ilişkin farkındalık, kendini “kontrol edebilme, güdülenme, empati ve sosyal becerileri içermektedir. Bu zekâ düzeyi yüksek kişiler başkalarının duygularını anlar ve bunları ustalıkla idare edebilir.
