Çöl Nedir? Çölün Özellikleri, Çöl İklimi ve Dünyanın En Büyük Çölleri

0
Advertisement

Çöl nedir? Çöl iklimi nasıl bir iklimdir? Çölün özellikleri ve dünyanın en büyük çölleri, yüzölçümleri, çöl hakkında bilgi.

Simpson Çölü

Çöl; kurak bir iklim ve yıllık toplam yağışı 200 mm’nin üzerine çıkmayan, çok az yağış düşen geniş alanlara verilen addır. Yağışın çöl oluşumunu sağlayacak kadar düşük olduğu bölgeler, okyanus çölleri, sıcak çöller ve soğuk çöller olarak üçe ayrılır. Okyanus çölleri, havadaki nem oranının hava hareketleri nedeniyle çok düşük olduğu denizlerde görülür.

Böyle yerlerde çok yüksek buharlaşmaya karşılık yağış çok az olduğundan, denizdeki tuz miktarı yüksektir. Soğuk çöllerde, yağış miktarı düşüktür ve yıllık ortalama sıcaklık 18°C’yi aşmaz. Soğuk çöller, kıtaların ortalarında, dağların az yağmur alan bölgelerinde ve büyük buzulların kenarlarında bulunur. Gobi Çölü, bilinen en ünlü soğuk çöldür. Sıcak çöller en sık görülen, en tipik özellikleri taşıyan çöllerdir. Kuzey ve güney yarıkürelerdeki sıcak çöller, daha çok yarı tropikal alanlarda, özellikle de 30° enlem kuşağında yer alır. Dünya üzerindeki çöllerin toplam yüzölçümü 29 milyon km2’dir.

Tenere Çölü

Sıcak çöllerde gündüz ile gece arasında sıcaklık farkı büyüktür (öğle saatlerinde 50°C’ye karşılık gece don olayı görülebilir).

Kaya çatlaklarında biriken nemin gece donarak genleşmesi, kaya parçalanması ve ufalanmasını hızlandırır. Kum tanelerinin birbirlerine çarparak daha ufak parçalara bölünmesiyle de çöl tozları oluşur. Sıcak çöller, bulundukları bölgelerin kaya türlerinden, yüzey şekillerinden iklim özelliklerinden etkilenerek oluşur. Çıplak kayaların egemen olduğu ortamlarda, aşınmanın etkisiyle mantar biçiminde kayalar oluşur. Tepelik arazi, şiddetli sağanak yağışlarla yarılır. Sağanakların oluşturduğu vadilerin tabanları düzdür.

Advertisement

Yağışlarla gelen su hızla buharlaşır. Sellerin sürüklediği taşların yayıldığı alanlara taş çölü adı verilir. Taşların yuvarlak çakıllara dönüşmesi sonucu, çakıl çölleri ortaya çıkar. Toplam çöl alanının yaklaşık 1/5’i kum çölleridir. Rüzgâr gücüyle kumların sürüklenmesiyle hareket eden tepeler ortaya çıkar. Şiddetli sağanak yağışlar, çölde bazı yerlerde toplanan su vahaları oluşturur.

Çöl kumu

Desert Sand – Çöl kumu

Ancak, buharlaşma sonucu buralarda tuzlu tabakalar ortaya çıkar. Tepelerin 100 m yüksekliğe kadar ulaşanlarına rastlanır. Yapılan bilimsel araştırmalar, tüm dünyada orman, su ve toprak kaynaklarının, artan nüfus karşısında dengesiz kullanımı sonucu çölleşmenin hızla arttığını ortaya koymaktadır. 9 milyon km2 genişliğindeki Büyük Sahra Çölü son 50 yılda güneye doğru 650.000 km2’lik bir yayılma göstermiştir. Sudan’da çöl alanı yılda 5-10 km ilerlemektedir.

Dünyanın en büyük çölleri (km2)
Afrika
B. Sahra 9.065.000
Libya 1.683.500
Kalahari 712.250
Nübye 271.950
Avustralya
Büyük Kum Çölü 414.400
Büyük Victorya “Çölü 328.930
Gibson Çölü 220.150
Asya
Arabistan Çölü 1.295.000
Rubulhali 647.500
Suriye 329.750
Nufud 129.500
Gobi 1.036.000
Takla Makan 328.930
Karakurum 271.950
Tar 271.950
Amerika
Patagönya 673.400
Atacama 178.347


Yorum yapılmamış

Reply To Anonim Cancel Reply