Çölyak nasıl bir hastalıktır? Çölyak hastalığının belirtileri, nedenleri ve semptomları nelerdir? Çölyak hastalığında teşhis ve tedavi.
Çölyak hastalığına neden olan nedir?
Gluten, buğday, arpa ve çavdarın içinde bulunan bir proteindir. Beslenmelerinde glutene maruz kalan bazı insanlarda, doku transglutaminaz adı verilen bir enzim, gluteni bağışıklık tepkisine neden olan bir kimyasala dönüştürerek ince bağırsağın astarında iltihaba neden olur. Bağırsağın kaplamasını oluşturan normal villus körleşir ve yok edilir, alınan besinlerin normal emilimini engeller. Bu duruma Malabsorbsiyon (emilim bozukluğu) denir.
Kaynak: pixabay.com
Bu durum, normalde işlev görmesi için besin maddelerine bağımlı olan karaciğer, kemik ve beyin gibi vücudun diğer organlarına zarar verebilir. Çocuklarda bu sebeple oluşan beslenme eksikliği gelişimi etkiler.
Çölyak hastalığına yakalanma konusunda genetik bir yatkınlık var gibi gözükmektedir ancak ailesinde çölyak hastalığı öyküsü olan herkeste hastalık görülmemektedir. Çölyak hastalığı, aile öyküsüne ek olarak tip 1 diyabet, mikroskopik kolit, Sjögren sendromu ve otoimmün tiroid hastalığı olanlarda daha sık görülmektedir.
Çölyak hastalığının belirtileri nelerdir?
Malabsorpsiyon nedeniyle ishal ve kilo kaybı, çölyak hastalığının klasik semptomları olmakla birlikte, hastalığa yakalanmış insanların yarısından daha azında görülür. Semptomlar yoğunluk bakımından çok değişkenlik göstermektedir. Genellikle semptomlar bağırsak fonksiyonuyla ilişkili değildir, bunun yerine vitamin ve minerallerin kronik malabsorbsiyonunun (örneğin zayıflık, yorgunluk şikayeti ve diyette demir absorbe edemediği için anemik olma) sonuçlarına bağlıdır.
Diğer semptomlar aşağıdakileri içerebilir:
- Baş ağrısı
- Yorulma ve zayıflık
- Eklem ağrısı
- Ellerin ve ayaklarda uyuşukluk ve karıncalanma (parestezi)
- Osteoporoz, kalsiyum ve D vitamini emiliminin azalmasına bağlı
- Cilt döküntüsü
- Karın ağrısı
- Mide ekşimesi
- Bebekler ve çocuklar diyare, kabızlık, kilo kaybı, gelişme bozukluğu ve gelişimsel gecikmeler
Çölyak hastalığına bağlı başka hastalıklar veya durumlar var mı?
Çölyak hastalığının otoimmün bir hastalık olduğu düşünülür; bu da vücudun kendi dokularına karşı antikor geliştirdiği anlamına gelir. Araştırmacılar, bu tür diğer hastalıkların tiroid (otoimmün tiroidit), karaciğer (birincil biliyer siroz) ve kolon (mikroskopik kolit) gibi organları etkileyebileceğini düşünüyorlar. Büyüme geriliği, ergenlikte gecikme, düşük ve infertilite çölyak hastalığı ile ilişkili olabilir.
Kaynak: pixabay.com
Çölyak hastalığı nasıl teşhis edilir?
Çölyak hastalığının tanısı çoğu zaman gecikir ve teşhis birkaç ay veya yıl alabilir. Tekrarlayan karın ağrısı, spesifik olmayan eklem ağrısı veya demir tedavisine yanıt vermeyen kronik anemi ile şikayet eden hastayla karşılaşıldığında çölyak hastalığı durumundan şüphelenilir. Teşhis şüphesi olduğunda, teşhisi yapmak için iki aşamalı bir tarama süreci vardır:
- İmmünoglobülin için kan testi A doku öncesi transglutaminaz antikoru (IgA TTG). Antienodiyal antikor için testler de düşünülebilir.
- Tarama kan testi pozitif ise, duodenumun astarının (ince bağırsağın ilk kısmı) endoskopi ve biyopsisi önerilir. Genellikle sedasyon altında yapılır, fiberoptik bir tüp ağız yoluyla, yemek borusu ve mideden duodenum içine geçirilir ve küçük bir doku mikroskop altında incelenir.
Hastanın test prosedürlerinden önce birçok hafta her zamanki beslenme şekline devam etmesi önerilir. Hasta zaten glutensiz bir diyete başladıysa, bu durum testlerin hatalı, negatif olmasına neden olabilir.
Teşhis yapıldıktan sonra, osteoporoz için tarama yapılması uygun olabilir. Hastalığın genetik yatkınlığından doğu, çölyak hastalığı teşhisi konulan kişinin yakın aile bireylerinin taranması uygun olur.
Kaynak: pixabay.com
Çölyak hastalığının tedavisi nedir?
Çölyak hastalığının tek tedavisi yaşam boyu glutensiz bir beslenmedir.
Çölyak hastalığının komplikasyonları nelerdir?
Alınan vitamin, mineral ve besin maddelerini düzgün bir şekilde emilememesi vücuttaki birçok organı etkileyebilir. Çölyak hastalığının tanısı genellikle ertelendiği için demir eksikliği anemisi, düşük kalsiyum ve vitamin D düzeyleri nedeniyle osteoporoz ve yetersiz büyüme ve gelişme ile ilgili önemli sorunlar olabilir.
Birlikte olabilen diğer ilişkili otoimmün bozuklukların yanı sıra, çölyak hastalığı, artmış lenfoma ve ince bağırsak kanseri insidansı ile ilişkilidir. Sıkı bir glutensiz diyet sürdüren hastalarda bu risk azalır.
