Cönk Nedir? Cönk Örnekleri ve Cönk Defterlerinin Özellikleri Nelerdir?

0
Advertisement

Cönk ne demektir? Elyazması derleme defteri olan Cönk defterlerin özelikleri, cönk örnekleri nelerdir, cönk hakkında bilgi.

Cönk Nedir? Cönk Örnekleri ve Cönk Defterlerinin Özellikleri Nelerdir?

Cönk; geçmiş dönemlerde kullanılmış elyazması derleme defterleridir. Adının Malezya’daki uzun, ince yelkenli gemiden geldiği; biçimiyle olduğu kadar içeriğinin karışıklığıyla da ona benzediği konusunda değişik yorumlar vardır. Genellikle doğaçtan (irticai) yaratan, eserini saz ve ezgi eşliğinde sözlü olarak yayan halk şairleri (aşıklar) arasında okuma yazma bilen azınlık, kendi ürünleriyle birlikte başka aşıkların şiirlerini de saptamak, yazarak saklamak gereksinimini duymuşlardır.

Bu yolla başlayan alışkanlık; okur-yazar kişilerin kuşak arasında divit takımları ve eni boyundan büyük (uzunlamasına açılan) deri kaplı el yazması özel defterler taşıma tutumuna, Kuran alfabesine dayalı eski yazıyla olduğu için halkın saygı ve özen gösterdiği değerli nesnelere dönüşmüştür. Özel koleksiyonlarda ve genel kitaplıklarda binlercesi bulunan cönkler, onu kullanan kişinin beğeni ve ilgi gündemine göre zengin ama çok karışık bir içerik yansıtırlar.

Başta; dinlenen, sevilen, duyulan ve beğenilen halk şiirleri (koşmalar, destanlar, varsağı ve semailer). Anonim şiir ürünleri (tekerlemeler ve maniler, bazı destanlar, ninni, ağıt, türküler). Anonim dil öğeleri (atasözleri, deyimler, bilmece, alkış, kargışlar) gibi dil ve edebiyat ürünleri olmak üzere. Halkbilim (folklor) konusunda çok değişik bilgi toplanmış olur. Halkımızın “danadili” diye andığı bu özel defterlerde sahibinin günlük notları, dualar, sihir ve büyü tanımları, salık verilen ilaç reçeteleri, adresler, adla gerekli tarihleri yer almış bulunabilir.

Cönk Nedir? Cönk Örnekleri ve Cönk Defterlerinin Özellikleri Nelerdir?

Advertisement

Genellikle 6-15 cm en, 10-22 cm boyunda en az 50, en çok 250 yapraklı olarak hazırlanmıştır. Meraklılarınca kişisel keyfilikle bir derleme defteri olarak kullanılan bu birikim. Çoğunlukla aşıkların bellek zincirinde yaşayan nice halk şiirimizin ortaya çıkarılmasında değerli bir yazılı kaynaktır. En eskisi 15. yüzyıldan kaldığı sanılan, 18. ve 19. yüzyıllarda geniş bir yaygınlık kazanan cönk, Tanzimat’tan sonra kâğıt, defter yapımı, matbaa tekniği, gazete ve kitap yayımı, mürekkepli dolmakalem kullanımı gibi çağdaş yöntemlerin geçerlik kazanmasıyla divitle birlikte tarihe kavuştu; günümüzde, hepsi birer müze, kitaplık ve koleksiyon gereci değerindedir.


Leave A Reply