Çorum ilinin tarihi, tarihçesi nasıldır? Çorum ilinde bulunan tarihi mekanlar, yerler ve özellikleri ile ilgili bilgi.
ÇORUM TARİHİ;
Bölgede ilk yöreleşme yerleri Kalkolitik Çağ’a (İÖ 5000-3000) kadar iner. İÖ 3. bin yılından başlayan Eski Tunç Çağı yerleşme yerlerine Çorum’ da yaygın biçimde rastlanır. Alacahöyük, Boğazköy, Eskipazar, Pazarlı, Kuşsaray ve Büyük Güllücek gibi merkezlerde Tunç Çağı eserleri ortaya çıkarılmıştır. Çorum, tarih çağlarına Asur ticaret kolonileriyle girdi.
Alacahöyük
Anadolu’da ilk siyasal birliği kuran Hitit İmparatorluğu’nun temelleri Çorum topraklarında atıldı. Hitit egemenliğini Frig egemenliği izledi.İÖ 700’lere doğru Kafkaslar yoluyla Anadolu’ya gelen Kimmerler, kısa sürede Kızılırmak’a kadar ilerlediler. Kimmer istilası uzun sürmedi. İÖ 546’daki Pers istilasına kadar Çorum Bölgesi’nin tarihi üzerine fazla bilgi yoktur. İÖ 333’te, Büyük İskender Pers egemenliğine son verdi. İskender’in ölümünden sonra imparatorluk parçalanınca Çorum çevresi Seleukosların eline geçti. İÖ 3. yüzyıl başlarında Galat egemenliği başladı. Bölgede, Hitit ve Friglerden sonra en çok iz bırakanlar Galatlardır. İÖ 1. yüzyılda, Roma yönetimine giren Çorum toprakları, Galatia Eyaleti’ne bağlandı. Çorum, Bizans döneminde eski önemini yitirdi.
1071 Malazgirt Zaferi‘nden kısa bir süre sonra Danişmendlerden Melik Gazi, Amasya ile birlikte Çorum’u da aldı. Alanyurtlu Türkmenlerden Çorumlu Oymağı’nın başı vali olarak atanınca, yöreye Çorumlu Oymağı yerleştirildi. Önceleri kentin adı Çorumlu olarak anılırken daha sonra Çorum’a dönüştü. 1101 Haçlı Seferi’nde Çorum Kalesi Haçlılarca kuşatıldıysa da, ele geçirilemedi.I.Mesut döneminde Anadolu Selçuklu Devleti’nin egemenliğine geçti. 1240’ta çıkan Baba İshak Ayaklanması’da, Çorum ve çevresi çok zarar gördü.
1243 Kösedağ Savaşı’nda, Anadolu’da Moğol egemenliği dönemi başladı. 1276’da, Emir Celalettin, Çorum’u Moğol egemenliğinden kurtardı. Eretna Bey, İlhanlıların iç karışıklıklarından yararlanarak Çorum çevresinde Eretna Beyliği’ne bağlandı (1335). Eretna Beyliği’nin 1381’de yıkılmasından sonra Çorum toprakları Kadı Bur-hanettin’in eline geçti. Yıldırım Bayezit, 1398’de, Kadı Burhanettin Ahmet Beyliği’ne son vererek, Sivas, Amasya, Çorum ve çevresi de Eretna Beyliği’ne bağlandı (1335). Eretna Beyliği’nin 1381’de yıkılmasından sonra Çorum toprakları Kadı Burhanettin’in eline geçti.
Yıldırım Bayezit, 1398’de, Kadı Burhanettin Ahmet Beyliği’ne son vererek, Sivas, Amasya, Çorum’u Osmanlı topraklarına kattı. 1042 Ankara Savaşı yenilgisini izleyen “Fetret dönemi”nde il, Çelebi Sultan Mehmet’in yönetimine geçti. Osmanlı döneminde büyük ölçüde bayındır hale getirilen Çorum, 16. yüzyıldan başlayarak değişik önemde ve büyüklükte Celali Ayaklanmaları’na sahne oldu. Osmanlı yönetimine girdiğinde Sivas Eyaleti’ne bağlı bir sancak merkeziyken, II. Murat döneminde, Amasya’ya bağlandı. Daha sonra Ankara ve Sivas eyaletlerinin sancak merkezi oldu, 1864’te yeniden sancak konumu kaanarak Ankara’ ya bağlandı. Kurtuluş Savaşı sırasında padişah yanlısı bazı ayaklanmalar, kısa sürede bastırıldı. Cumhuriyetin kurulmasından sonra 1924’te il oldu.
TARİHSEL ESERLER:
Çorum’da, Hitit öncesi, Hitit ve Frig dönemlerinin önemli merkezlerinden olan Alacahöyük, Büyük Güllücek, Pazarlı ve Hititlerin başkenti olan Boğazköy gibi yerleşmeler vardır. Çorum’da Bizans döneminden kalma en önemli yapı, Çorum Kalesi’dir. 80×80 m ölçüsündeki bu kalenin yüksekliği 7.35 m, kalınlığı 2.40 m’dir.
Çorum İli ve çevresi Türk dönemi mimarlık anıtları açısından da zengin bir yöredir. İl merkezindeki en önemli yapı Ulu Cami’dir. 13. yüzyılda Anadolu Selçuklu Sultanı Alaattin Keykubat döneminde yapıldı, çeşitli zamanlarda onarıldı. Kesme taşla yapılan caminin önündeki son cemaat yerinin iki yanında birer şerefeli iki minare bulunur. Ana mekânı dıştan düz bir çatı örter. Hıdırlık Mahallesi’ndeki Hıdırlık Camisi’ nin ilk yapım tarihi bilinmemektedir. Depremde yıkılan ilk camiyi 1883’te Yedi Sekiz Hasan Paşa yenilettirdi. Dıştan düz, çatı içten kubbeyle örtülüdür. Tepecik Mahallesi’ndeki Han Camisi ise 1580’de yaptırıldı. Asıl ibadet alanı kare planlıdır ve üzeri tek kubbeye örtülüdür. Caminin önünde dört bölümlü bir son cemaat yeri vardır.
Kent merkezinde Türk dönemine ait cami türündeki iki önemli yapı Yavru Turna Mahallesi’ndeki Kubbeli Cami’ dir. Kulaksız Camisi’nin ilk yapım tarihi bilinmemektedir. Kentte mimarlık açıdan önem taşıyan üç tarihsel hamam vardır. Ulu Cami’nin hemen karşısında yer alan Güpür Hamamı, 15. yüzyılda yapılan ve özgün durumunu günümüze kadar koruyabilen bir yapıdır. Çorum il merkezindeki hamamların en büyüğü Yeni Hamam olarak da anılan Ali Paşa Hamamı’dır. Çifte hamam olan bu yapı, 1573’te Erzurum Beylerbeyi Ali Paşa tarafından yaptırmıştır.
