Cumhuriyetin ilanı, Mustafa Kemal Atatürk’ün cumhurbaşkanı seçilmesi ve halifeliğin kaldırılması ile ilgili bilgiler.
Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923):
23 Nisan 1920 tarihinde Ankara’da yeni bir Türk devletinin temelleri atılmıştı. Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti adını alan bu yeni Türk devletinin yönetimi bir cumhuriyetti. Saltanatın kaldırılmasından, düşmanların memleketten çıkarılmasından ve Ankara’nın da yeni devletin başkenti olmasından (13 Ekim 1923) sonra, üç buçuk yıldan beri memleketi yöneten bu yeni Türk devletinin adını koymanın sırası gelmişti.
Gazi Mustafa Kemal, arkadaşları ile bu işi uzun uzun konuştu. Onlara bu konudaki düşüncelerini kabul ettirdi. Böylece cumhuriyetin ilanına karar verildi. Önce Teşkilâtı Esasiye Kanununda (Anayasa) bazı değişiklikler yapıldı. Nihayet 29 Ekim 1923 pazartesi günü akşamı TBMM olağanüstü bir toplantı yaptı. Saat 20,30’da «Yaşasın Cumhuriyet» sesleri ve alkışları arasında yeni devletin yeni ismi tam oyla kondu. TBMM Hükümeti Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti adını aldı.
Cumhuriyetin İlanı (Meclis)
Mustafa Kemal’in Cumhurbaşkanı Seçilmesi:
Meclis derhal cumhurbaşkanı seçme işine başladı. Cumhuriyetin ilânından 14 dakika sonra Türkiye Cumhuriyetinin cumhurbaşkanlığına, Meclisin tam oyu ile Gazi Mustafa Kemal seçildi (29 ekim pazartesi saat 20:44).
Gazi Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919 tarihinden beri Türk milletinin başında daima onun için çalışmış ve her fedakarlığa katlanmıştı. Milletin gerçek vekili olan Millet Meclisi, onu cumhurbaşkanlığına seçmekle, Türk milletinin değerbilirliğini göstermiş oluyordu.
Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924):
Son halife ve padişah Vahideddin, memleketini ve milletini, hiç bir halifenin yapmayacağı bir hale, yani sömürge bir memleket ve köle bir millet haline sokmuştu ve bu düzeltebilmek adına hiçbir olumlu adımda atmayı başaramamıştı. Sonunda da Türk milletinin haklı öcünden korkarak, gene hiç bir halifenin yapmadığı bir şekilde düşmana teslim olarak gizlice İstanbul’dan kaçtı. Bunun üzerine TBMM onun üzerinde bulunan halifelik sıfatını alarak veliaht Abdülmecit Efendiye verdi. Fakat Abdülmecit Efendi bir süre sonra, yalnız halife seçildiğini unuttu. Padişah süsü takındı. Büyük gösterilerle İstanbul sokaklarında dolaşmaya başladı.
Son Halife Abdülmecit
Halbuki bu sırada memleket ve millet cumhuriyetin yönetimine yeni kavuşmuştu. Son halifenin bu tutumu memleketin geleceği için bir tehlike olabilirdi. Bunu sezen ve gören TBMM 3 Mart 1924 tarihinde kabul ettiği bir kanunla halifeliği kaldırarak, Abdülmecit’in ve onun bağlı olduğu Osmanlı soyundan olan kimselerin, Türkiye’den çıkarılmasına karar verdi. Son halife Abdülmecit ve Osmanlı soyundan olanlar 4 Mart 1924 tarihinde Türkiye’den çıkarıldılar.
