Cumhuriyet Nedir? Cumhuriyetin İlanı ve Sonuçları Nelerdir?

0
Advertisement

Cumhuriyet nedir? Cumhuriyet nasıl bir yönetim şeklidir? Cumhuriyetin ilan edilmesi öncesi ve ilanı sırasında olan olaylar ile Cumhuriyetin ilanının sonuçlarının maddeler halinde verildiği yazımız.

Cumhuriyet Fotoğrafları

Cumhuriyet Bayramı sebebi ile hazırlanmış olan kareografiden bir görüntü

Cumhuriyet; siyasal bir yönetim biçimi, ulusun egemenliği elinde tuttuğu ve belirli süreler için seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kullandığı devlet biçimidir. Günümüzde dünyada en fazla uygulanan yönetim biçimidir. Bu yönetimin ön ilkelerinden biri yönetimin babadan çocuğa ya da aile yakınlarına miras yoluyla geçememesidir. Her ülke bunun dışındaki kuralları kendi düzenler. Cumhuriyetle yönetilen birçok ülkede çok partili siyasal yaşam, serbest ve genel seçimlerle işbaşına gelmiş bir hükümet, parlamentonun çıkardığı yasalar ve bağımsız yargı vardır. Türkiye 29 Ekim 1923‘ten beri cumhuriyeti devlet biçimi olarak benimsemiş ve anayasalarının (1924, 1961, 1982), değiştirilmesi önerilemez maddeleri arasında saymıştır. Cumhuriyetin ilan edildiği tarih 1923’ten günümüze, ülkemizde kesintisiz kutlanan en önemli bayram oldu.

II. TBMM’NİN AÇILMASI

  • a. 1921 Anayasası’na göre seçimlerin 2 yılda bir yapılması gerekiyordu.
  • b. İlk TBMM buna göre süresini doldurmuş oluyordu.
  • c. Bu Meclis çok güç koşullar altında çalışmış, Kurtuluş Savaşı’nı yönetmiş; ama artık yıpranmıştı.
  • d. Yeni Türk Devleti’nin çağdaş kurumlarla donatılması için yeni bir meclise gerek vardı.
  • e. Bu nedenle ilk TBMM, yeni seçimlerin yapılmasına karar verdi.

Mustafa Kemal, yürütülecek inkılapları destekleyecek bir kadroya sahip olmak amacıyla 9 Ağustos 1923’te, yeni Türk Devleti’nin ilk siyasi partisi olan Halk Fırkası’nı kurdu. Kendi görüşünde olanları bu partinin çatısı altında topladı.

II. TBMM, 11 Ağustos 1923’te toplandı. Yeni meclis ilk iş olarak Lozan Antlaşması’nı onayladı. Belli başlı inkılap yasaları bu meclis tarafından kabul edildi. Bazı siyasal bunalımlar bu meclis tarafından giderildi.

Devlet Merkezi Sorunu

Lozan’ın imzalanmasından itibaren altı hafta içinde İtilaf Devletleri İstanbul’u boşalttılar. İstanbul’un boşaltılması üzerine devlet merkezi sorunu ortaya çıktı. Kimileri başkentin İstanbul olması gerektiğini savunuyorlardı. Uzun tartışmalardan sonra 13 Ekim 1923’te çıkarılan bir kanunla Ankara, hukuksal olarak da devlet merkezi haline geldi.

Doğum Günün Kutlu Olsun Türkiye

Advertisement

CUMHURİYETİN İLÂNI (29 Ekim 1923)

23 Nisan 1920’den beri süregelen yönetim, esasen ulusun egemenliğine dayalı demokratik bir yapıya sahipti. Bu nedenle fiilen cumhuriyet yönetimi yürürlükteydi. Bazı siyasi zorunluluklar Cumhuriyet adının kullanılmamasını gerektirmişti.

Mecliste hâlâ halifeyi devletin başkanı olarak görmek isteyenler vardı. Bunlar düşüncelerini kimi zaman açık, kimi zaman kapalı bir biçimde ifade ediyorlardı. Mustafa Kemal ve arkadaşları ise kamuoyunu cumhuriyetin ilanına hazırlıyorlardı.

  • a. Ali Fethi (Okyar) Bey’in başkanlığındaki hükümet istifa etmişti. Yeni hükümetin kurulmasında zorluklar çıktı. Eski bakanların yerine bir türlü yenileri seçilemiyordu. Böylece, kabine bunalımı doğdu.
  • b. Yenilikleri gerçekleştirmede her fırsatı değerlendiren Mustafa Kemal; bu hükümet bunalımım da Cumhuriyetin ilanı için iyi bir fırsat olarak değerlendirdi. Bu sorunun ancak anayasa değişikliği ile çözümlenebileceğini belirtti.
  • c. Anayasa’nın bazı maddeleri değiştirildi ve 1. maddenin sonuna “Türkiye Devletinin şekl-i hükümeti cumhuriyettir.” cümlesi eklendi.
  • d. Böylece devletin yönetim biçiminin cumhuriyet olduğu resmen belirtilmiş oldu (29 Ekim 1923).
Bu anayasa değişikliklerine göre;
  1. TBMM, cumhurbaşkanım seçecek, cumhurbaşkanı da TBMM üyeleri arasından uygun gördüğünü başbakanlığa atayacaktı.
  2. Başbakan da, dilediği milletvekillerinden oluşan hükümet listesini hazırlayacaktı.
  3. Hükümet, bir program hazırlayacak ve Meclis’e sunacaktı. Meclisten onay (güvenoyu) alırsa çalışmalarına başlayacaktı.

Böylece, yeni hükümetin kurulması kolaylaşmış, hükümet bunalımı çözülmüştü. Bu değişiklikle “Meclis Hükümeti” yerine parlamenter rejimin temelleri atıldı. TBMM, Mustafa Kemal’i cumhurbaşkanı seçti.

Cumhuriyet Bayramı Mesajları

Cumhuriyetin İlanının Sonuçları

  1. Devlet rejiminin gerçek adı konularak bu konudaki kargaşaya son verilmiş oldu.
  2. Cumhurbaşkanının seçimiyle “devlet başkanı” sorunu halledildi.
  3. Meclis hükümetinden kabine sistemine geçildi. Böylece, yürütme işlerinin gecikmeden, belli bir düzen içinde görülmesi sağlandı.
  4. Yeni devletin rejiminin ne olacağı tartışmaları önemli ölçüde sona erdi.
  5. İnkılapların gerçekleştirilebilmesi için elverişli bir ortam doğdu.


Leave A Reply