D Harfi Nedir? D Harfinin Özellikleri, Türkçe’de Kullanımı ve Tarihçesi

0
Advertisement

D Harfi nedir? D Harfinin özellikleri nelerdir? D harfinin Türkçe’de kullanımı ve kuralları ile D harfinin tarihçesi, D harfi ile ilgili bilgi.

D,d Harfi; Türk alfabesinin 5. harfidir. Titreşimli ve katı patlamalı bir diş sesdeşidir. Klasik Yunancada, batı Yunancasında Thera Yunancasında Finike, Byblos alfabelerinde ve Mısır hiyorogriflerinde D harfi değişik biçimlerde (Klasik Yunancada eşkenar üçgen, Batı Yunancasında ters D vb) yazılmıştır.

d harfi

Kaynak: pixabay.com

D, Osmanlı ve Fars alfabelerinde onuncu sırada yer alan dal ve on yedinci sırada yer alan dat; Arap alfabesinde sekizinci sırada yer alan dal ve on beşinci sırada yer alan dat harflerinin karşılığıdır. Yunanca delta, denilen D, Yunan alfabesinde ve Latin kökenli alfabelerin hemen hepsinde dördüncü sırada yer alır. D sesi, Orhun-Yenisey alfabelerinde iki harfle gösterilir; biri ince, öteki kalın seslilerle kullanılırdı. Uygur alfabesindeki D harfi, Soğd yazısından alınmış, Arami-İran kökenliydi. Doğal, peltek ve tumturaklı D sesleri için Mani alfabesinde üç ayrı işaret kullanılmıştır. Türk Brahmi alfabesinde de, da ve dha hecelerini gösteren işaretler vardır.

Türkçede D sesi, iç ve ön seslerde görülen asıl seslerden bir tanesidir (dadaş, dede, deli, danışmak, oda, dadı vb), son seste titreşimsizleştiğinden, birkaç örnek dışında (ad, öd vb) Türkçe sözcüklerin sonunda yer almaz. Günümüz Türkçesinde D ile başlayan sözcüklerin büyük bir kesimi Batı ve Doğu dillerinden alınmış yabancı sözcüklerdir (dahiliye, daire, daktilo, defter vb).

Sonu D ile biten birçok yabancı sözcüklerde bu ses Türçede T sesiyle söylenip yazılmıştır (Ahmed: Ahmet, Mahmud: Mahmut, Cihad: Cihat…). D ile başlayan kimi Farsa ve Arapça sözcükler de Türkçede T ile yazılıp söylenil (debbağ: tabak, dane: tane vb). Günümüz Türkçesinde D ile başlayan sözcüklerin bir kesimi Orta Asya Türkçesinde T ile söylenen sözcüklerdir (deniz: teniz, dağ: tağ, dokuz: tokuz vb). Yazı dilinde T ile başlayan sözcüklerin hemen hepsi Anadolu ağızlarında D’li söylenir (taş: daş, takılmak: dakılmak, tırnak: dırnak vb). Ana Altayca’da d, sözcüklerin ön sesinde de görülür.

D Harfi

Kaynak: pixabay.com

Bu ses, Tunguzca ve Moğolcada olduğu gibi kalırken Ana Türkçe döneminde Fye dönüşmüştür (adak: ayak, adgır: aygır vb). Ana Türkçedeki D sesi, Yakutçada T, Çavuşçada R, Hakasçada Z ve S”ye dönüşmüştür. Karaimce ve Kumukça gibi Türk lehçelerinde kimi sözcüklerin iç seslerinde bir D türemesi görülür (sodra: sonra, sıdra: sıra vb).

Advertisement

Leave A Reply