Dede Korkut Hikayelerinin Edebi Özellikleri ve Önemi Nelerdir?

0
Advertisement

Dede Korkut Hikayeleri’nin maddeler halinde edebi özellikleri, edebiyatımızdaki yeri, önemi hakkında bilgi.

Dede Korkut Kitabı taşıdığı değer açısından Türk kültürünün, Türk edebiyatının en değerli eserlerinden biridir. XV. yüzyılda Anadolu’da yazıya geçirildiği sanılmaktadır. Bu hikâyeler Kitâb-ı Dede Korkut âlâ Lisân-ı Tâife-i Oğuzân (Oğuz Boyları Dilince Yazılmış Dede Korkut Kitabı) adlı kitapta toplanmıştır.

Dede Korkut

Kaynak : wikipedia.org

Eser, bir giriş ile on iki boy (hikâye)dan ibarettir. Bu eserin bugün için bilinen iki nüshası vardır: Biri Dresden Kütüphanesinde diğeri Vatikan Kütüphanesindedir.

Dede Korkut Hikâyelerinin Edebi Özellikleri :

  1. Dede Korkut Kitabı’ndaki on iki boydan her biri, kendi içinde bağımsız olmakla birlikte, olaylar aynı kişiler etrafında döner. Her boy, günümüz hikâye tekniğine uygun bir kuruluşa sahiptir. Bu sebeple Dede Korkut Hikâyeleri adıyla da anılır; fakat olayların aynı kişiler çevresinde dönmesi, olağanüstü özellikler taşıması gibi nedenlerle de destan özelliği taşır. Bunun için hem Dede Korkut Hikâyeleri hem de Dede Korkut Destanları kavramı yanlış sayılmaz.
  2. Hikâyelerin birinci kahramanı Oğuz hükümdarı Bayındır Han’dır. Fakat okuduğunuz metinde de gördüğünüz gibi Bayındır Han şölen düzenlemek dışında pek ortaya çıkmaz. Hikâyelerin esas önemli kahramanı İç Oğuz’un beyi olan Kazan Han’dır. Kazan, bütün Oğuzların ortak beyidir.
  3. Hikâyelerin sekiz boyunda konu ortaktır. Bunlarda Oğuz’a komşu olan düşmanla yapılan çatışmalar anlatılır. Diğerlerindeyse Oğuz’un iç çatışmaları anlatılır.
  4. Hikâyelerde en yüksek insani özellik olarak kahramanlık konusu öndedir. Türk destan kahramanı alp tipinin davranışları, en yüksek biçimde Dede Korkut Destanlarında görülür. Bu konuya bir örnek olmak üzere Dirse Han ve Boğaç Han’ın davranışları alp tipinin özelliklerini taşımaktadır.
    Dede Korkut Dresden Kopyasının Kapağı

    Dede Korkut Dresden Kopyasının Kapağı (Kaynak : wikipedia.org)

  5. Dede Korkut Hikâyelerinin oluşma ve yazıya geçirilme zamanları farklıdır. XV. yüzyılda yazıya geçirilmelerine karşılık olaylar İslamiyet öncesi Türklerin yaşamıdır. Bu olaylar, sonradan Anadolu’daki coğrafyayla birleştirilmiştir.
  6. Diğer hikâyelerde çevre belirsiz olmasına karşılık, Dede Korkut’ta Doğu Anadolu ve Azerbaycan olarak görülmektedir.
  7. Diğer hikâyelerde olduğu gibi Dede Korkut’ta da doğa ön plandadır. Doğa canlı ve hareketlidir, sanki kahramanların yaşamına katılır.
  8. Hayvanlar da Dede Korkut’ta önemli bir yere sahiptir. Koyun, deve, at kahramanların yaşamlarından bir parça gibidir.
  9. Dede Korkut Hikâyelerinin dili, sözlü gelenekte yüzyıllarca süzüle süzüle sanki atasözü, özdeyiş durumunu almış tam bir destan dilidir. XIV – XV. yüzyıl Anadolu Türkçesinin özelliklerini gösterir.
  10. Diğer destanlar manzum olmasına karşılık Dede Korkut Hikâyeleri şiir – düz yazı karışıktır.
  11. Anlatım canlı ve hareketlidir. Duygulardan düşünceye, betimlemelerden olaya geçişlerde bir çabukluk ve ustalık görülür. Olaylar çok defa kahramanların ağızlarından kısa ve ahenkli cümlelerle aktarılır.


Leave A Reply