Denis Diderot Kimdir? Aydınlanma Çağının Ünlü Fransız Yazarının Hayatı

0
Advertisement

Denis Diderot kimdir ve ne yapmıştır? Denis Diderot hayatı, biyografisi, eserleri, kitapları hakkında bilgiler veren sayfamız.

Denis Diderot; Fransız yazarıdır (5 Ekim 1713, Langres, Fransa – 31 Temmuz 1784, Paris, Fransa). Paris’te (1732) felsefe, ilahiyat ve hukuk okudu. Çeviriler ve günlük yazılarla geçimini sağlarken öncü düşüncelerini, bağnazlıktan uzak özgür inanışlarını dile getiren ilk eserini yazdı: Filozofça Düşünceler (Pensées Philosophiques) 1746, aynı günlerde kitapçı Le Breton, İngiliz E. Chambers’in Cyclopaedia‘sının Fransızcaya çeviri yönetimini Diderot’ya verdi.

Denis Diderot

Denis Diderot

Birçok yardımcı yazara karşın onların eksiklerini giderme, maddelerin çoğunluğunu yazıp düzenleme yükümlülüğüyle Diderot, d’Alembert ile birlikte çok uzun yıllar bu işe adandı (1750-1772, 28 cilt; Encyclopédie ou Dictionnaire Raisonne des Sciences, des Arts et des Métiers: Ansiklopedi ya da Bilimler Sanatlar ve Zenaatlar Açıklamalı Sözlüğü).

Özel yaşamının düzenli ve verimli programı içinde Diderot ansiklopedi çalışmalarını, kişiliğini ve kültürünü güçlendiren, yazarlık yeteneğine yeni ürünler kazandıran bir yöntemle yürüttü (les Bijoux İn diserets: Patavatsız Mücevherler, roman, 1747; Körler Üstüne Mektup: Lettre Sur les Aveugles, deneme, 1749). Toplumu ve politika otoritelerini tedirgin eden öncü ve ilerici düşünceleri yüzünden bir süre hapis de yattı. Uğraşının değer düzeyini değiştirmeden görüşleriyle toplumu etkilemeyi sürdürdü (Lettre sur les Sourds et Muets: Sağır ve Dilsizleı Üzerine Mektup, deneme, 1751; Pensées suir l’Interprétation de la Nature Doğanın Yorumu Üzerine Düşünceler, deneme, 1754).

Felsefeci ve bilim adamı kişiliğinin verimlerini edebiyatçılık sorumluluğuyla yürüttü:

Le Fils Naturel (Piç; oyun, bas. 1757, sahnelenmesi 1771), le Pere de Famille (Aile Babası, oyun, bas. 1758; oynanışı 1761); yanı sıra tiyatro sanatını değerlendiren yorum ve düşüncelerini iki ayrı ciltte yayımladı. Ansiklopedi yayımı bitince (kendisinden sonra 7 cilt eklenmiştir, 1777-1780) Hollanda gezisinden sonra Çariçe Katerina’nın ısrarlı çağrısına uyarak Rusya’ya gitti, emeğini değerlendirme amacındaki çariçenin bağladığı aylıkla yedi ay sonra yurduna döndü, ömrünün son on yılını ölümünden sonra basılacak nice eserinin verimli çalışmasına adayarak köşesinde geçirdi.

Aydınlanma Çağı’nın önde gelen düşünürlerinden olan Diderot, Bacon ve Locke’un izinde, çağdaşı öteki büyük zekâlar gibi (Voltaire, Rousseau, d’Alembert, Condillac, Helvetius…) her şeyden önce bilimsel tutum ve yöntemin sözcüsü oldu, bütün ön yargılardan kurtulmuş laik bir sağduyunun filozofça ürünleriyle zamana ışık tuttu. Deneyci ve maddeci bir düşünce sistemiyle dinsel öğretiye karşı çıktı, duyuların gerçeği görmede tek kaynak olduğunu savundu. Sürekli değişim içinde olan maddeci bir gelişimin, ilerde türleri evrimi kuramını ortaya koyanlarca değerlendirilecek önemini vurguladı.

Advertisement
Denis Diderot

Denis Diderot

Ölümünden sonra basılan başlıca kitapları:
  1. Supplément au Voyage de Bougainville (Bougainville Gezisine ek) 1976;
  2. Rahibe (la Réligieuse) roman 1796;
  3. Kaderci Jacques ile Efendisi (Jacques le Fataliste et Son Maitre) roman, 1796;
  4. Rameau’nun Yeğeni (le Neveu dei Rameau) roman 1821, 1891;
  5. Le Réve de d’Alembert (d’Alembert’in Düşü) felsefe denemesi, 1830;
  6. Aktörlük Hakkında aykırı Düşünceler (Paradoxe Sur le Comédien) eleştiriler, 1830;
  7. Sophie Volland’a Mektuplar (Lettres a Sophie Volland) tarihi tartışmalı.

Kaynak – 2

Diderot, Langres’da doğdu. Öğrenimini önce bir Cizvit kolejinde yaptı. Çok çalışkan ve zeki bir öğrenci olduğundan, öğretmenleri sonradan, onun Paris’teki College d’Harcourt’a girmesini sağladılar. Bu şekilde Diderot özellikle yabancı diller ve matematik alanındaki bilgisini artırmak imkânını buldu. Öğrenimini tamamladıktan sonra başka dillerde yazılmış değerli eserleri Fransızca’ya çevirdi. Bu arada kendi de bazı kitaplar yazıyordu. Bunların en önemlisi, zamanında büyük etki yapmış olan «Lettre sur les aveugles» (Körler üzerine mektup) tur. Bu eserin gayesi, insanın fikirlerinin beş duyusuna dayandığını belirtmektir. Böylece, körler dokunum duyusunun yardımı ile okuma öğretilebileceğini ileri sürmüştür.

Diderot, bu eserinde, felsefesini de belirtmiştir. Ona göre, ahlâkın tek gereği iyilik yapmaktır. Diderot gene bu eserinde Tanrı konusunu da ele almış, insanüstü bir kuvvetin varlığını inkar etmişti. Bundan dolayı hapse mahkûm edildi.

Diderot, «L’Encyclopedie» sini yazmaya hapisten çıktıktan sonra başladı. Rousseau, Voltaire ve D’Alembert gibi ünlü Fransız yazarlarının da katıldığı bu çalışma, yirmi sekiz cilt ve sekiz ek halinde yayınlandı. «L’Encyclopedie», hürriyet, demokrasi ve ilahi konuları üzerinde durması bakımından daha sonraki düşünürleri, Fransız İhtilâli’ni hazırlıyan nazariyecileri geniş ölçüde etkilemiştir.

Diderot’nun diğer önemli kitapları şunlardır: Yeni tiyatro görüşlerini açıkladığı, «Le Pere de famille» (Aile Babası); sanat eleştiriciliğinde yeni bir çığır açan «Salons» (Salonlar); kusursuz bir edebiyat örneği olan «Le Neveu de Rameau» (Rameau’nun Yeğeni).


Leave A Reply