Denizler Hakkında Genel ve İlginç Bilgiler

Denizler hakkında genel ve ilginç bilgilerin bir arada olduğu yazımız.

ENGİN DENİZLER

Denizlerin yeryüzünde dağlardan, karalardan çok daha geniş yer kaplamaktadır. Gerçekten, denizler Dünya’nın % 70’ini kaplar. Bu oran iki yarı kürede aynı değildir. Kuzey yarıkürede % 60, Güney yarı kürede ise, % 80’dir. Anakaraları birbirinden ayıran büyük denizlere okyanus denir. Yalnız deniz diye anılan daha küçük su kitleleri bu okyanusların kollarından başka bir şey değildir.

İnsan hayatında denizlerin yeri büyüktür. Bir kere, denizler, sularında yaşayan balıklardan dolayı önemli bir besin kaynağıdır. Ayrıca, denizin ulaştırma işlerindeki yararı da sonsuzdur. Denizlerde yaşayan hayvanlardan, bitkilerden de birçok ham madde çıkarılır. Bunlar, daha çok, boya, gübre, tutkal yapımında kullanılır. Deniz suyundan tuz gibi daha başka maddeler de elde edilir. Deniz, engin mavi sularıyla, sakin, güzel kıyılarıyla, insanlar için aynı zamanda iyi bir dinlenme kaynağıdır da.

DENİZ YALNIZ DÜNYA’DA VAR

Güneş Sistemi’ndeki gezegenler arasında denizi olan tek gezegenin Dünya olduğu sanılıyor. Ancak bu bilgi muhtemeldir ki yakın zamanda değişecek gibi gözüküyor. Çünkü yeni yapılan keşiflerde başka gezegenlerde de denizler olduğunu göstermektedir. Ay’da da deniz yatağı olabilecek yerler vardır ama, bunlarda su yoktur. Bu durum, Ay’ın yer çekiminin az olmasından ileri gelmektedir. Çünkü su molekülleri de, bütün öteki cisimler gibi, yer çekimi kanununa bağlıdır.

Denizlerdeki tuz, dünya kabuğundaki volkanik kayaların 2 milyar yıl süren bir dönem boyunca erimesi sonucunda meydana gelmiştir.

DENİZLERDE TUZLULUK ORANI

Bilirsiniz, deniz suyu tuzludur. Yalnız, bütün denizlerin suyu aynı tuzlulukta değildir; kimi deniz suyu daha tuzlu, kimisi de az tuzludur. Sıcak bölgelerdeki denizlerde daha çok buharlaşma olduğu için, suyun uçup tuzun kalması sonucunda, o denizlerin suyu daha tuzlu olur. Bu arada, bizim Akdeniz kıyılarındaki deniz suyu Karadeniz kıyılarındakinden daha tuzludur.

Denizlerin tuzluluk derecesini, ortalama olarak, aşağıdaki cetvelde görüyorsunuz:

DENİZLERİN DERİNLİĞİ

Denizlerin en derin yeri Büyük Okyanus’tadır. Deniz yüzeyini esas alıp, denizlerdeki derinlikleri karalardaki yüksekliklerle karşılaştırır, ölçersek görürüz ki denizler daha derindir. Şimdiye kadar yapılan incelemelerde, Büyük Okyanus’ta Mariana Adaları açıklarında, 11.521 m. derinlik bulunmuştur. Karaların en yüksek noktası ise, Himalayalar’daki Everest Tepesi’dir (8882 m).

Bütün denizlerin ortalama derinliği 4.000 m. kadardır. Okyanusların derinlikleri ise, şöyledir:

Büyük Okyanus: En derin yeri: 11.521 m. Ortalama derinliği: 4.284 m.

Atlas Okyanusu: En derin yeri: 8.750 m. Ortalama derinliği: 3.926 m.

Hint Okyanusu: En derin yeri: 7.000 m. Ortalama derinliği: 3.962 m.

Başlıca denizlerin en derin yerleri ise, şöyledir :

Karayip Denizi 6.269 m.

Kuzey Buz Denizi 5.625 m.

Akdeniz : 4.404 m.

Japon Denizi : 3.258 m.

Kızıldeniz : 2.369 m.

Karadeniz : 2.320 m.

Ege Denizi : 2.200 m.

Marmara Denizi : 1.300 m.

Baltık Denizi : 463 m.

Dünyadaki denizlerin genel hacmi, 1.370.000.000 km³tür. Denizlerin genel yüzölçümü ise, 350.000.000 km²dir.

DENİZLERDE HAYAT

Denizlerde, hem hayvanlar, hem de bitkiler yaşar. Deniz hayvanları içinde, yalnız sığ sularda yaşayabilenler olduğu gibi, derin denizlerde yaşayanlar da vardır. Deniz bitkileri ise, yalnız sığ sularda yaşarlar. Çünkü büyüyebilmek için güneş ışığı isterler. Bundan dolayı da, 400 metreden daha derin sularda bitki yetişmez. Çünkü, güneş ışıkları bundan daha derinlere inemez.

Denizlerde yaşayan hayvanların boyları çok değişiktir. Kimisinin ancak mikroskopla görülebilmelerine karşılık, balina gibi, boyu 25 – 30 metreyi bulan çok büyük deniz hayvanları da vardır.

Denizlerde yaşayan hayvanların hepsi balık değildir. Salyangoz, midye, ıstakoz gibi hayvanlar da vardır. Deniz kaplumbağaları sürüngenlerdendir. Balina, fok, mors gibi hayvanlar ise, memelidir. Balıklar da, soğukkanlı hayvanlardandır; yumurtlayarak ürerler. Büyük balıklar küçük balıkları yeyerek beslenirler. Küçük balıklar ise, bitkileri yerler. Böylece, bütün deniz hayvanlarının hayatı bitkiye dayanır.

DENİZDEN ELDE ETTİKLERİMİZ

Denizlerden yalnız besin maddesi değil, daha başka maddeler de elde edilir. İyot ile magnezyum bunların başında gelir. Denizlerde yetişen yosunlar’ dan da, gübre olarak yararlanılır. Tropikal sularda sünger yetişir. İstiridye’lerden inci çıkar. Balinalar’ın yağından, etinden yararlanırız.