Denizli ilinin tarihi, tarihçesi. Denizli ilinde bulunan tarihi mekanlar, yerler ile ilgili bilgi.
DENİZLİ TARİHİ; Denizli topraklarının tarihi Geç Kalkolitik Çağ’a (İÖ 4000-3000) kadar iner. Beycesultan’ın Tunç Çağ’ da (İÖ 3000-20Q0) da yerleşme yeri olduğu bilinmektedir. Hitit İmparatorluğu’nun batı sınırları Denizli topraklarının bir bölümünü kapsamaktaydı. Karya ve Likya bölgelerinin arasında-yer alan devletlerin istilasına uğradı. İÖ 8. yüzyılda Frig, daha sonra Lidya, Pers (İÖ 546) ve Büyük İskender’in egemenliğine girdi. İskender’in ölümünden (İÖ 323) sonra Seleukosların yönetimine geçti. Seleukos Kralı II. Antiokhos (İÖ 261-246), eski Diospolis’in yanında, karısı Laodike’nin adını taşıyan Laodikeia’yı kurdu. Mithradates Savaşları’nda kuşatılan ve büyük zarar gören kent, Bergama Kralı III. Attalos’un vasiyeti üzerine İÖ 133’te, Roma İmparatorluğu topraklarına katıldı. Bu dönemde, Laodikeia, Hiera-polis (Pamukkale), Kolossai (Honaz) gibi kentler önemli ticaret ve kültür merkezleri durumuna geldiler. 7.-10. yüzyıllar arasında çeşitli tarihlerde Müslüman akınlarına uğrayan bölgede, İslâm egemenliği kalıcı olamadı. Laodikeia’nın adı İslâm ve Türk kaynaklarında Ladik ya da Lazikiye olarak geçer. Malazgirt Zaferi’nden kısa bir süre sonra kent Türk egemenliğinin ardından, Bizans İmparatoru Aleksios Komnenos’un geri aldığı Denizli, birkaç kez Türklerle Bizanslılar arasında el değiştirdi. Anadolu Türk tarihinin en önemli olaylarından sayılan ve Bizanslıların yenilgisiyle sonuçlanan Myriokephalon Savaşı (1176), Denizli topraklarında yapıldı. Bu zafer, Anadolu’daki Türk egemenliğini pekiştirdi. Yine bu dönemlerde Denizli çevresindeki yaylalara Türkmenlerin yerleştiği bilinmektedir. 1256’da, Ladik kesin olarak Türklerin eline geçti. Moğol istilasında, bölgeye göç eden Türkmenlerin başında bulunan Mehmet Bey, 1216’da, Selçuklu Sultanı II. İzzettin Keykavus’a karşı ayaklanarak bağımsızlığını kazandı. Merkezi Ladik olan ve Ladik Beyliği (ya da İnançoğulları Beyliği) diye bilinen beylik, 1368’e kadar varlığını korudu. Bu tarihten sonra Ladik ve çevresi, Germiyanoğulları, 1390’da da Osmanlı egemenliğine girdi. 1402 Ankara Savaşı’ndan sonra bir süre Denizli’de kalan Timur, bölgeyi Germiyanoğullanna bıraktı, 1429’da yeniden Osmanlı topraklarına katılan kent, bugünkü adını almadan önce Donguzlu, Domuzlu, Tongurluk, Dengizli adlarıyla anıldı. Osmanlı döneminde önce Anadolu Eyaleti’ne bağlı bir Liva merkezi, 17. yüzyılda ilçe durumuna getirildi. 1883’te, Aydın Eyaleti’nin bir sancağı, 1910’da bağımsız mutasarrıflık oldu. Yunanlıların, Batı Anadolu’yu işgali sırasında, Denizli’de kurulan yerel “Müdafaa-i Hukuk ve Reddi İlhak Cemiyeti”, Kurtuluş Savaşı’nda büyük yararlıklar gösterdi. Yunan orduları Sarayköy’ün kuzeyinde Menderes kıyılarına kadar ilerledilerse de Denizli’yi ele geçiremediler. Cumhuriyet’in ilanından sonra 1924’te il merkezi oldu.
TARİHSEL ESERLER: Yörenin en eski yerleşmesi tarihöncesi dönemlere kadar iner. Çivril İlçesi’nde Beycesultan Höyüğü Son Kalkolitik dönemden başlayarak; İlk,Orta ve Son Tunç Çağı’ na varan 40 yerleşim tabakasından oluşur. Anadolu’da İskender’in Pers egemenliğine son vermesinden sonra yeni kentler kuruldu. Denizli yöresindeki Laodikeia, Hierapolis, Kolossai kentleri bu dönemden kalmadır. İÖ 2. yüzyıl başlarında Denizli yöresine Romalılar egemen oldular ve onlar da yeni kentler kurdular (Selbace, Sebatopolis). Daha sonra Hristiyanlığın yaygınlaşmasıyla özellikle Hierapolis, Roma ile Hristiyanlık çatışmasının yaşandığı yer oldu. Bizans döneminde de Hierapolis ve Laodikea dinsel merkez olma özelliğini sürdürdü. Denizli İli’ nde Türk dönemi eserlerine kent merkezinde değil, yakın çevresinde ve ilçelerinde rastlanır.
