Depremin şiddeti, büyüklüğü nedir, nasıl belirlenir? Deprem şiddetlerinin etkileri nelerdir? Depremin dalgaları ve etkisi nedir, hakkında bilgi.
Deprem Şiddetleri ve Etkileri
Depremler, şiddetleri bakımından, şu derecelere ayrılır:
Kaynak: pixabay.com
- 1. Derece: Ancak aletler kaydeder.
- 2. Derece: Çok hafiftir. Binaların ancak üst katında ve pek hassas insanlar tarafından hissedilir.
- 3. Derece: Hafiftir. Bazı kimseler fark eder. Yakından hızla araba geçmiş gibi bir sarsıntı hissedilir.
- 4. Derece: Orta şiddetlidir. Dışarıda bulunanların pek azı fark eder, evdekilerin çoğu duyar. Eşyalar hafifçe titrer, sallanır, kapılar gıcırdar.
- 5. Derece: Oldukça şiddetlidir. İçeridekiler de, dışarıdakiler de duyar. Binalar sarsılır, asılı eşyalar sallanır, kapılar açılıp kapanır, yatakta olanlar, iskemlede oturanlar yatak ve iskemle ile yalpalanırlar.
- 6. Derece: Şiddetlidir. Herkes duyar. Raflardan kitaplar, duvarlardan resimler düşer. Bazı binalarda sıvalar çatlar.
- 7. Derece: Çok şiddetlidir. Sağlam evlerde bile çatlaklar meydana gelir. Çanlar kendiliğinden çalmaya başlar, ağır ev eşyaları devrilir.
- 8. Derece: Tahripkardır. Ağaç gövdeleri, bacalar sallanır, devrilir. Anıtlar, heykeller yıkılır. En sağlam binaların duvarlarında geniş yarıklar meydana gelir.
- 9. Derece: Çok tahripkardır. Taş binaların çoğu çöker.
- 10. Derece: Yıkıcıdır. Binalar temelinden yıkılır, havagazı, su ve kanalizasyon boruları, demiryolları bükülür, bozulur. Toprakta geniş çatlaklar meydana gelir.
- 11. Derece: Afettir. Hiçbir taş bina ayakta kalmaz. Köprüler, barajlar yıkılır, yerde çatlaklar meydana gelir, toprakta açılan yarıklardan kum ve çamurla karışık sular fışkırır, eğimli yerlerde çökmeler olur.
- 12. Derece: Büyük afettir. İnsan eseri olan hiçbir şey ayakta kalmaz. Yeryüzünün biçimi değişir. Çavlanlar, göller meydana gelir, nehirler yataklarını değiştirir. Bazı kaynaklar kurur, yenileri doğar, önemli ölçüde yatay yer değiştirmeler olur.
Kaynak: pixabay.com
Depremin Dalgaları ve Etkisi
Depremin merkezinden çevreye yayılan düzenli titreşimlerine deprem dalgası denir. Bunların şiddeti deprem merkezinden uzaklaştıkça azalır.
Depremin merkezinden üç çeşit dalga yayılır: Bunlardan birincisi uzunlamasına basınç dalgasıdır. Bu dalganın hareketi iki ucundan tutularak gerilen bir lâstik şeridin hareketine benzer. Hızı saniyede 8 km. kadardır. İkincisi, enine dalgadır. Daha çok bir lâstiğin büküldüğü zamanki hareketine benzer. Bu dalganın hızı uzunlamasına dalganın ancak beşte üçü kadardır. Üçüncü çeşit-dalganın hareketi de suya atılan bir taşın meydana getirdiği dalgaları andırır.
Depremin yeraltında asıl meydana geldiği yere iç merkez, yeryüzünde iç merkeze en yakın olan bölgeye de dış merkez denir. Dış merkezden uzaklaştıkça depremin şiddeti azalır.
Depremlerin meydana getirdiği tahribat toprağın yapılışına da bağlıdır. Kum, çakıl gibi gevşek yerlerde olan depremler daha büyük zararlar verir. Kayalık yerlerde daha az zarar – görülür, çünkü kayalar esnektir, sarsılırsa da kolay yıkılmaz.
Bugüne kadar depremleri önceden haber verecek bir usul bulunamamıştır. Onun için, depremden zararsız veya az zararla kurtulmanın tek yolu yapı temelini sağlam kayalar üzerine atmak, binaları demir ve betondan yapmaktır. Kerpiçten, taştan yapılmış evler, ağır toprak damlı yapılar çabuk yıkılır.
