Dikiş nedir? Dikişin tarihçesi nasıldır? Dikiş nasıl yapılır, ilk dikiş makinesini kim nasıl icat etmiştir? Dikiş ve dikiş makinasının tarihi
Dikiş
Dikiş; kumaşı giyim eşyası haline getirmek üzere yapılan işlerin en önemlilerinden biridir. Bir elbise yapmak için kumaş, o elbiseyi giyecek kimsenin ölçülerine göre biçilir, teyellenip prova yapılır, düzeltilir, sonra da dikilir. Bir kumaşı, bu safhalardan geçerek elbise haline getirme işine terzilik, bu işi yapanlara da terzi denir.
Bugün kadın ve erkek elbiseleri diken terzilerin yanı başında, hazır elbise yapan birçok fabrikalar açılmış, böylece giyecek ihtiyacını karşılamak için insanların bu işle kendileri uğraşmalarına pek lüzum kalmamıştır. Bununla beraber, bilhassa kadın elbiselerini, çoğunlukla, ısmarlama olarak, gene terziler yapar, ya da ev kadınları kendileri diker.
Ayrıca, düğme dikmek, etek bastırmak, sökükleri dikmek ve yama yapmak gibi günlük ev ihtiyaçlarını karşılamak için, kadınların dikişten anlamaları ve birkaç dikiş çeşidini bilmeleri gerekmektedir.
Dikişin Tarihi
Dokuma sanatı gibi dikiş de yazının icadından çok önceki çağlardan beri bilinen bir sanattır. Dokuma ile dikişten hangisinin daha önce bilindiği henüz kesin olarak belli değildir. Mısır medeniyeti kalıntılarından anlaşıldığına göre Eski Mısırlılar, dikiş dikmeyi öğrenmeden önce, bazı kumaş parçalan dokuyabiliyorlar, bunları ancak birbirine bağlayarak giyecek hale getirebiliyorlardı. Başka tarihi araştırmalardan ise, bazı ilkel kavimlerin dokumayı bilmeden önce de hayvan postlarını dikişle birbirine ekleyerek giyecek haline getirdiklerini öğreniyoruz.
Endüstri çağı başlamadan önce aile fertlerinin bütün giyecek ihtiyacını, evlerdeki basit imkanlarla, ev kadınları karşılardı. Bitkilerin liflerini, koyunların yününü eğirerek bunları dokumaktan, dokunan kumaşı biçip dikerek elbise, çamaşır vs. haline getirmeye kadar birçok çeşitli işler bir ev kadınının göreviydi. XVIII. yüzyıl başlangıcında hızlanan endüstri faaliyetleri sayesinde kumaşların fabrikalarda dokunması, boyanması, hazırlanması mümkün oldu, daha önce elle yapılan halılar, yaygılar, örtüler fabrikalarda dokunmaya başlandı. Bugün evde yapılan dikişler bile, dikiş makineleri sayesinde, kadınlar için güç bir iş olmaktan çıkmış, zevk haline gelmiştir.
Dikiş dikmek için, her şeyden önce, dikiş makinesi, büyük bir makas, dikiş iğnesi, toplu iğne, teyel ipliği, ibrişim, yüksük, işaret almak için kuru sabun, ya da tebeşir, mezura (şerit metre), ütü gibi araçların sağlanması gerekir.
Dikiş Makinası;
Düzgün ve çabuk dikiş dikmek için kullanılan bir makinedir. Makinenin esası, gözü ucunda olan ve dikey durumda bulunan bir iğnedir. Bu iğne, dikilecek kumaşın altına geçen ipliği orada ikinci bir iplik halkadan geçirdikten sonra geri çeker, böylece dikiş dikilmiş, nakış işlenmiş olur.
Makineyle dikiş dikmek fikrini ortaya ilk atan Charles F. Weisenthal adında bir İngilizdir. 1755’te makinenin çeşitli parçaları üzerinde çalışmalarda bulunup bunların beratını alan Weisenthal, işe yarar bir makine yapmaya çalışırken başkaları da aynı yolda çalışmalara başladılar. 1790’da İngiltere’ de Thomas Saint, 1804’te Amerika’da Stone ile Handerson da dikiş makinesi planları üzerinde çalıştılar. Hatta kaba-saba birer makine de yaptılar. Fakat, kullanışlı olmayan bu makinelerin hiçbiri işe yaramadı.
En sonunda, 1830’da Fransa’da Thimonnier bugünkü dikiş makinelerine benzeyen bir makine yapmayı başardı. Makine tamamen tahtadandı. Büyük bir ilgi gördü, 1841’e kadar 80 makine yapıldı. Bunlarla orduya elbise dikiliyordu. Fakat halk bu makinelere tahammül edemediğinden ayaklandı, 80 makineyi de kırdı, döktü. Az kalsın Thimonnier de öldürülüyordu.
Thimonnier 1850’ye doğru madenden yeni bir makine yaparken, Amerika’da Walter Hunt, Allen B. Wilson gibi kimseler de dikiş makinesinin çeşitli parçaları üzerinde yeni yeni buluşlar ortaya koydular. Binlerce berat alındı. Yalnız, o devre göre en kullanışlı makineyi Amerika’da Elias Howe ile Isaac Singer yaptılar. Makinenin başarısı yüzünden iki taraf birbirini kendi planını kopya etmekle suçlandırdı, mahkemeye düştüler. Sonunda, Singer ile Howe anlaştı, Howe’nin beratını da Singer satın aldı. Singer’in bu makinesi zamanla geliştirildi. El ile çalıştırılırken ayakla, elektrikle çalıştırıldı, dikiş ve nakıştan başka ilik, düğme diken makineler de yapıldı.
