Dilin yapısı nedir? Dilin tat alma işlemi nasıl olur? Ağzımızda bulunan dilin yapısı nasıldır? Dil hangi bölümlerden meydana gelir? Dil organının görevleri, tat alma memecikleri hakkında bilgi.
Dilin Yapısı
Dil tat alma organıdır. Bütün kara omurgalılarında tat alma cisimcikleri ağız boşluğunda toplanmıştır. Memeli hayvanlarda ise yalnız dil üzerinde bulunur. Su hayvanlarında tat alma cisimcikleri bütün vücut yüzüne yayılmıştır. Böceklerde ise tat almaya yarayan yapılar duyargalarda bulunur.
Omurgalıların tat alma organı olan dilin altını ve üstünü epitel doku örtmüştür. Dildeki tat alma tomurcukları (tat alma memecikleri) dilin üst yüzeyinde yer alır. Ancak tat tomurcukları dilin her yanında bulunmazlar. Bunun gibi değişik tatları alan, değişik tat, alma tomurcukları dilin farklı bölümlerinde bulunur. örneğin, ekşiyi alanlar dilin yan taraflarında, tuzluyu alanlar dil ucunun yanlarında, tatlıyı alanlar dilin ön ucunda ve acıyı alanlar dilin arka-ortasında bulunurlar. Her tip alıcı dilin belirli bir bölgesine yerleşmiş olmakla beraber, bölgeler arasındaki sınır kesin değildir. Başka bir deyişle, bölgeler kısmen üst üste çakışmış durumdadırlar, diyebiliriz.
Tat alma memeciklerinin üç çeşidi vardır:
1-Çanaksı memecikler
2-Mantarsı memecikler
3-İpliksi memecikler
Dil memeciklerinde(tomurcuk) duyu hücreleri bulunur. Duyu hücrelerinin tat alabilmesi için yenilen maddenin suda çözünmüş olması gerekir. Dil tat almanın yanında besinleri karıştırma, yutma, konuşma, sıcaklık ve soğukluğu anlamada da görev yapar.
Omurgalılardan çoğunun ağzının alt kesiminde bulunan bir organdır. İnsan dilinin son derece kıvrak bir yapısı vardır. Tadım organı olan dil, çiğneme, konuşma, yutma gibi işleri sağlayan organların da en önemlisidir. Her iki yanağa dokunması sayesinde yiyeceklerin alt ve üst çenedeki dişler arasında kalmasını sağlayarak çiğnemeye yardım eder. Geriye doğru yaptığı hareket sayesinde çiğnenen yiyeceklerin yutulmasını sağlar. Bu hareketin kuvvetli bir basıncı vardır.
Balina gibi besinini çiğnemeden yutan memelilerde dil çok küçük kalmıştır. Atların dili yutma hareketi sırasında o kadar serttir ki bir yudum suyu 90 santim yükseğe çıkarabilir. Bu sayede hayvan, başını kaldırmadan, bir dereden su içebilir.
Dilin Bölümleri
Memelilerin dili çizgili kastan yapılmıştır. Üstü sümük dokuyla kaplıdır. Bu dokudaki epitelyum hücrelerinde memecikler bulunur. Dilin üstündeki memecikler başlıca dört çeşittir. Çanak şeklinde olanlar dilin arka kesiminde bulunurlar, sayıları 7-11 arasıdır. Dilin ucunda ve yan tarafında ise mantar biçiminde memecikler vardır. Bu iki çeşit memecik tadım memecikleridir. Bunlardaki sinirler tadım duyusunu beyne götürür. Dilde iki çeşit memecik daha vardır, bunlar taç ve iplik şeklindedir. Üst ve yan taraflarda bulunurlar, dilin sertliğini sağlarlar. Dilin her yanı sıcaklığı, soğukluğu, sertliği, yumuşaklığı duyar. Dilin ucu tatlı ve ekşiyi, yanları tuzlu, tatlı ve ekşiyi, arkada bulunan çanak biçimindeki memecikler de acıyı duyar.
Dilin serbest olan alt kesimi ince ve yumuşak bir sümükdokuyla kaplıdır. Bu kesimin her iki yanında geriye doğru uzanan düzensiz kıvrımlar vardır. Sümükdokunun altında dilin toplardamarları bulunur. Dil, alt ve arka taraftan dil kemiği, boğaz ve ağzın çeşitli kesimlerine bağlanmıştır. Serbest olan kısmı, bütününün dörtte biri kadardır.
Dildeki sümükdokunun görünüşü başka birçok organlarımızın durumunu belirtir. Sağlam bir insanın dili ıslak ve pembe renktedir; kadife gibidir. Dil bazı hastalıklarda sarı, bazılarında parlak kırmızı görünür, bazı hastalıklarda da dilde beyaz lekeler belirir.
Balıkların dili yoktur, yahut çok basit bir dilleri vardır. Kurbağaların dilleri uzun ve kuvvetlidir. Avlarını bu sayede yakalarlar. Bazı kertenkelelerin dili çatallı, bazısı düzdür. Yılanların çatallı dili bir dokunma organıdır. Kertenkelelerin dili çatallıdır, kertenkeleler bundan yollarını bulmakta faydalanırlar. Memelilerin dili, genel olarak insan diline benzer. Yalnız, et yiyenlerin dilindeki iplik ve taç memecikler çok gelişmiştir. İnsan dilinde ise bunlar en küçük memeciklerdir.
