Dinozor çeşitleri nelerdir, nasıl sınıflandırılabilir, yapıları nasıldır? Dinozorların özellikleri hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
DİNOZORLAR
Bundan 130.000.000 yıl öncesine kadar yeryüzünde yaşamış, dev büyüklüğünde hayvanlardır. «Dinozor» kelimesi eski Yunanca “deinosauria” sözünden gelir; «korkunç kertenkele» anlamındadır.
Gerçekten, bu hayvanların bazı küçük çeşitleri varsa da çoğu son derece iri yapılıydılar. Bunların bugüne kadar yeryüzünde yaşamış canlıların en büyüğü olduğu bilinmektedir. Dinozorların büyük bir kısmı etyiyenlerden olmakla beraber bazı türleri ot yiyerek beslenirlerdi. İlkel dinozorlar iki ayaklıydı, bunların birçok türü kendi tarihleri boyunca iki ayaklı olarak kalmış, otyiyen bazı çeşitleri sonradan dört ayaklı hale gelmiştir.
Kaynak: pixabay.com
Dinozorlar başlıca ikiye ayrılır.
Bu ayırma kalça kemiklerinin biçimine göre yapılmıştır. Kalça kemiklerinin yapısı kuş yapısına benzeyenler bitkiyle beslenirdi. Bunların dişleri çok zayıftı, hattâ ağızlarının ön tarafında hiç diş bulunmazdı; buna karşılık, ağız sert bir gaga biçimini almıştı. Pek azı iki ayak, çoğu dört ayak üzerinde.yürürdü. Bu bölüme giren başlıca dinozorlar trakodon, triseratops, stegozor ve iguanodon ankilozor, protoseratops idi. Trakodon iki ayak üstünde yürürdü, ağzı ördek gagası biçimindeydi. Bir fil büyüklüğünde olan triseratopslar dört ayak üstünde yürürlerdi. Biri burunlarının, ikisi de gözlerinin üstünde olmak üzere, üç boynuzları vardı. Stegozor zırhlı dinozorların en tipik örneğidir. Dört ayak üstünde yürüyen bu hayvanın sırtında, kuyruğundan başına kadar iki sıra halinde dikine kalkanlar vardı. Sonradan, stegozorların yerini alan ankilozorlara bazen «tank kertenkele» denir. Bunların vücudu daha basıktı, vücutları baştan başa kemik levhalarla Kaplıydı. Iguanodonlar Avrupa’da yaşamışlardır, bunlar Amerika’da yaşayan trakodonlara benziyor, arka adakları üzerinde yürüyorlardı.
Protoseratopslar Asya’da yaşardı. Bunların fosilleşmiş yumurtaları bulunmuştur.
Dinozorların öbür çeşidinin kalça kemiklerinin yapısı kertenkeleye benzer. Bunların başlıcaları tiranozor, brontozor, brakiyozor, alozor ve diplodoküs idi. Bunların büyük bir kısmı arka ayakları üzerinde yürür, et yiyerek beslenirdi. Şimdiye kadar yeryüzünde yaşayan en büyük etyiyen hayvanlar bunlardır. Tiranozorların boyu 15 metreye yakındı, çok iri ve keskin dişleri vardı. On ayakları gülünç derecede küçük olan bu hayvanlar hiç şüphe yok ki dinozorların en korkunç olanlarındandı. Brontozorlar da bu cins dinozorların irilerindendir.
Kaynak: pixabay.com
Brakiyozorlar bütün dinozorların en büyüğü olarak kabul edilir.
Bu hayvanın Amerika’da bulunan bir kalça kemiğinin ağırlığı 300 kiloya yakındır. Doğu Afrika’da da yaşayan brakiyozorların ağırlığının 50 ton kadar olduğu tahmin ediliyor. Bunların ön ayakları başka dinozorların aksine, arka ayaklarından daha büyük, boyunları da çok uzundu. Diplodoküsler brontozora benzerse de uzunlukları daha fazla, yapıları daha inceydi (26, 67 metre). Alozorların cüssesi ötekilerden daha küçüktü, bunlar da et yiyerek beslenirdi.
Dinozorların bundan 200 milyon yıl önce yaşamaya başlayıp 60 – 70 milyon yıl kadar devam ettikleri sanılıyor. Bu hayvanlar dünyanın her yanına yayılmışlardı. Bilhassa Kuzey Amerika’da bunlardan çoğunun kemikleri bulunmuş, müzelere konmuştur.
Dinozorların beyinleri son derece küçüktü. Asya’da bulunan bazı yumurtalar hiç olmazsa bunlardan bir kısmının yumurtadan ürediklerini göstermiştir.
Bundan 130.000.000 yıl önce bütün dinozorlar öldüler. Bilhassa Amerika’dakilerin ölümüne sebep olarak o devirde meydana gelen Kayalık Dağlar’ın oluşu gösterilmektedir. Dinozorlardan çoğunun yaşadığı dereler, göller kurumuş, bunun iklim üzerinde etkileri olmuştur. Yedikleri bitkiler pek belirli olan dinozorların nesli bunun üzerine tükenmiştir. Etyiyen dinozorlar da, otyiyenlerin ölmesi üzerine, besinlerini bulamaz olmuş, onlar da bu yüzden ortadan kalkmışlardır.
