Diyarbakır’ın Coğrafi Özellikleri Nelerdir? İlçeleri, Coğrafi Konumu, İklimi ile Yüzey Şekilleri

0
Advertisement

Diyarbakır ilinin özellikleri, yüzölçümü, coğrafi konumu, yüzey şekilleri nelerdir? Diyarbakır’in iklimi ve bitki örtüsü ile ilgili bilgi.

Diyarbakır Surları

Kaynak: wikipedia.org

Yüzölçümü: 15.400 km2. İlçeleri: Merkez, Bismil, Çermik, Çınar, Çüngüş, Dicle, Eğil, Ergani, Hani, Hazro, Kocaköy, Kulp, Lice, Silvan.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde il ve aynı ilin merkezi kent. Büyük bölümü Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin Dicle Bölümü’nde, kuzeydeki bölümü Doğu Anadolu Bölgesi’nin Yukarı Fırat Bölümü’nde yer alan il; doğudan Siirt, kuzeydoğudan Muş, kuzeyden Bingöl ve Elazığ, batıdan Malatya, Adıyaman ve Şanlıurfa, güneyden Mardin illeriyle çevrilidir.

Yüzey Şekilleri

Diyarbakır, dağlarla çevrili, yükseltisi 600-800 m arasında değişen bir havza görünümündedir. Üçüncü zamanın (neojen), ikinci yarı oluşumlarıyla kaplı havzanın kuzeyinde, ikinci ve üçüncü zamanın ilk yarısındaki şist, kalker ve marnların oluşturduğu Güneydoğu Toros Dağları (2.000 m) uzanır. Bu dağların il sınırları içindeki en yüksek noktası Çüngüş İlçesi’nin kuzeydoğusunda 2.050 m’yi bulur. Güneybatıda yükselen Karacadağ (1.938 m), kalkan biçimli eski bir volkan konisidir. Bazalt lavlarından oluşan yanardağ, yaklaşık 120 km çapındadır. Üçüncü zamanın ilk yarısında oluşan dağ, Hawaii tipi volkanların belirgin bir örneğidir. Volkanın etkin olduğu dönemlerde lavlar (bazaltlar), doğuda Dicle Vadisi’ne kadar akmıştır.

Bütünüyle Dicle Irmağı ve kolları tarafından sulanan ilde; yaklaşık 40 bin hektar alan kaplayan Diyarbakır Ovası, kuzeybatıda Ergani (Gevran) Ovası ve Karacadağ eteklerine kadar uzanan Karaman Ovası, birim alandan yüksek verim sağlanan önemli tarım alanlarıdır. İlin ırmak ağını, Dicle Irmağı ve kolları oluşturur. Elazığ’da, Hazarbaba Dağı’ndan (2.290 m) doğan ve Hazar Gölü’nün sularıyla da beslenen Dicle, güneydoğu yönünde dar ve derin boğazlardan geçerek Ergani’nin kuzeyinde il sınırlarına girer. Küçükakören’in batısında Ak Dağlar’dan çıkan Zulkar Çayı’nın katılmasıyla ırmak görünümünü alır ve güneye yönelir. Diyarbakır’a gelmeden önce batıdan gelen Devegeçidi Suyu ile birleşir.

Kent önünde yatağı genişleyen ırmak, yer yer dacıklar oluşturur. Kentin güneyindeki keskin bir dirsekle doğuya yönelir. Kuzey ve güneydeki dağlardan inen birçok dere ve çayla (Ambar Çayı, Kuruçay, Pamukçay, Salat Çayı, Göksu, Bağlıca, Savur Çayı gibi) beslenir. Doğuda Sinan Bucağı’nın güneyinde Haçreş Dağları’ndan kaynaklanan ve Siirt ili’yle sınır oluşturan Batman Çayı ile bileşerek Diyarbakır’dan ayrılır. Dicle Irmağı ve kollarından sulamada ve enerji üretiminde yararlanıldığından, Devegeçidi Suyu üzerinde Devegeçidi Barajı kuruludur. Dicle ve kolları, yılın büyük bir bölümü karlarla kaplı dağlardan inen derelerle beslendiklerinden, suları yazın bile boldur. Devegeçidi Barajı Gölü dışında içme suyu gereksinimini karşılayan Ortaviran Göleti ile sulama suyunu sağlayan Gözegöl Göleti yer alır. GAP Projesi’ nin bazı bölümleri, il sınırlan içerisindedir: Dicle Kralkızı, Batman, Silvan barajları

Advertisement

Diyarbakır

İklimi ve Bitki Örtüsü

Kara ikliminin gözlendiği ilde, yazlar sıcak ve kurak, kışlar çok soğuk ve uzundur. Yıllık ortalama sıcaklık 15.9°C; en soğuk ay 1.8°C ortalamayla ocak, en sıcak ay 31°C ortalamayla temmuzdur. Kara iklimi nedeniyle, gece gündüz arasında büyük sıcaklık farkı vardır. Yazın, zaman zaman karasal tropikal hava kütlelerinin etkisinde kalan ilde, sıcaklıklar gölgede bile 45°C’yı aşarken (yılın ortalama 124 gününde sıcaklık 30°C’nin üzerindedir), kış mevsiminde de oldukça düşük sıcaklıklar saptanır (yılın ortalama 64 gününde sıcaklık ortalama 0°C’nin altındadır). Bugüne kadar ölçülen en yüksek sıcaklık değeri 46.2°C (21 Temmuz 1937), en düşük sıcaklık değeri -24.2° C (11 Ocak 1933), ortalama yağış tutan 495 mm’dir.

Ormanlık alan açısından, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin en yoksul illerinden biri olan Diyarbakır’da doğal bitki örtüsü, özellikle tarım alanlan çevresinde büyük ölçüde yok edilmiştir. Kuzey ve batıdaki dağlar üzerinde yer alan ormanlarda yaygın ağaç cinsi meşedir. Ayrıca, dağınık biçimde çeşitli yayvan yapraklı ağaçlara ve ardıçlara rastlanır. Geniş yok etmeler sonucu, çoğu yerde çalılık ve ağaççık görünümü alan meşeler, Ergani ve Dicle ilçelerinin güneyinde 800 m yükseltiden sonra yerlerini gerçek orman özelliğinde iyi korunmuş meşe toplluklanna bırakır. Bu ormanlar Doğu Anadolu Meşelikleri adıyla da anılır. İlin güney kesimi ve havzanın büyük bir bölümü de yine, aynı nedenlerle bozkıra dönüşmüştür. Ormanlık alanlar il yüzölçümününancak % 10’unu kaplar.


Leave A Reply