Doğal ayıklanma (seleksiyon) neye denir? Nasıl gerçekleşir? Doğal ayıklanmayı düşüncesinin tarihçesi, doğal seleksiyon örnekleri
Ayıklanma; Biyolojide, genetik üstünlükleriyle bulundukları ortama iyi uyum gösteren bireylerin benzerleri içinden ayrılmasıdır. Bunlar yaşadıkları sürece daha verimli olur ve çevresel koşullar durağan kaldıkça, her kuşakta artan bir hızla çoğalma özelliği gösterirler. Bazı biyologlara göre, daha uygun türlerin seçimi (doğal ayıklanma) organik evrimin yeryüzündeki itici ve yöneltici kaynağıdır. İnsanın, bazı bitki ve hayvanları ötekilerin içinden ayırmaya başlamasıyla, doğaya yeni bir ayıklanma türü katılmıştır: “Yapay ayıklanma.”
Doğal Ayıklanma:
Tarihçilere göre ilk doğal ayıklanma düşüncesinin izlerine Empedokles (İÖ 5. yüzyıl) ve Lukretius’un (İÖ 1. yüzyıl) mitolojik eserlerinde rastlanır. Charles R. Darwin 1859’da Malthus’un Nüfus Prensibi Üzerine Deneme (1798) adlı eserinde ileri sürdüğü doğal ayıklanma düşüncesini çıkış noktası alarak, ilk evrim kuramını ortaya attı. Malthus, insan nüfusunun artmasını, matematiksel yönden besin sağlanmasıyla ilgili olduğu savını öne sürüyordu. Başka bir ifadeyle, doğan çocuk sayısı büyüyüp gelişebilenlerden daha çoktur. Çünkü açlık, hastalık ve savaş dengesizliği doğurur. Darwin, bu savın tüm canlılar için geçerli olduğunu görerek Malthus’ un nüfus artığı ayıklanmasıyla yapay ayıklanma arasındaki benzerliği kavradı. Bu yolla çiftçi ve besicilerin daha yüksek nitelikli ürünler alabileceklerini ortaya koydu.
Doğada var olma mücadelesi içinde canlı kalmayı başarabilenlerin, canlı kalamayanlardan biraz değişik bir gen yapısında olması olasıdır. Kuşkusuz başarılı kuşağın gen yapısı öncekilerden daha değişik özellikler taşıyacak ve bu ayrıcalık, türlerin yaşadıkları çevreye, yeni kuşaklarla daha büyük bir ‘uyum’ göstermesine yarayacaktır.
Doğal Seleksiyon Örnekleri
İşte doğal seçilim örnekleri:
Bir habitatta kırmızı böcekler ve yeşil böcekler vardır. Kuşlar kırmızı böceklerin tadını tercih ederler, bu yüzden yakında birçok yeşil böcek ve birkaç kırmızı böcek var. Yeşil böcekler çoğalır ve daha fazla yeşil böcek yapar ve sonuçta artık kırmızı böcek olmaz.
Bir ekosistemde, bazı zürafaların uzun boyunları, diğerlerinin kısa boyunları vardır. Bir şey alçak çalıların ölmesine neden olsaydı, kısa boyunlu zürafalar yeterli yiyecek alamazlardı. Birkaç nesil sonra, tüm zürafalar uzun boyunlara sahip olacaklardır.
Nebraska’nın kum tepelerine göçen geyik fareleri, kumdaki yırtıcılardan daha iyi saklanmak için koyu kahverengiden açık kahverengiye dönüştü.
Bir ekosistemde, uzun bacaklı kertenkeleler sellerden kaçınmak ve yiyeceklere ulaşmak için daha iyi tırmanabilir.
Böcekler, bir nesilde bazen çok hızlı bir şekilde pestisitlere karşı dirençli hale gelir. Bir böcek kimyasal maddeye karşı dirençli ise, yavruların çoğu da dirençli olacaktır. Böcek nesillerinin haftalarca olabileceği düşünüldüğünde, bir bölgedeki böcekler aylar içinde bir kimyasal maddeye karşı bağışıklık kazanabilir.
Pseudomonas bakterisi naylonu metabolize eder; ancak, naylon yemeyen bu bakterinin belirli bir türü, naylonun tek gıda olduğu bir ortama yerleştirildiğinde, bakteri naylonu yiyene kadar gelişir.
Biber güvesi eskiden siyah lekeli açık bir renkti. Londra’daki atmosfer Sanayi Devrimi nedeniyle kurumla dolduğunda, beyaz ağaçlar koyulaştı ve açık renkli güveler kuşlar tarafından daha kolay yendi. Aylar içinde güveler koyulaştı ve daha açık renk güveler nadirdi. Sanayi Devrimi’nden sonra daha fazla sayıda açık renkli güveler bulundu.
Sıçan yılanları renkleri dışında hepsi birbirine benzer. Bazıları çizgili, bazıları yeşil, siyah ve turuncu. Bunun nedeni birçok farklı arazide yaşamak ve çevreye uyum sağlamaktır.
Savaşçı karıncalar, ailedeki diğer karıncalara saldırmamalarını söyleyen kimyasal bir sinyale sahiptir. Bazıları, diğer kolonilerden gelen kimyasal sinyali taklit etmeyi adapte ettiler ve öğrendiler, böylece başka bir koloniyi istila edebilecekler ve işçileri asla bilemeyecekler.
Köpekbalıkları altta beyaz, üstte mavi veya gri renklidir. Bu onların kamuflajıdır, çünkü üst kısım su ile aşağı bakan birine su rengiyle karışır ve alt kısım sudan yukarıdan gelen ışıkla karışır.
Bakteriler antibiyotiklere dirençli hale gelir ve bu çok hızlı bir şekilde gerçekleşebilir, çünkü bakteriler bir gün içinde birkaç nesil üretebilir. En güçlü bakteriler son ölenlerdir ve antibiyotikler bazen hepsini öldürmez.
Uzun gövdesi nedeniyle, müren balığı ağzı avı yakalamak için yeterli emiş üretmediği için, ikinci bir dizi çene ve diş uyarladı ve büyüdü.
İnsanlar evrimleşti ve hala evrim geçiriyor. Afrika’da yaşayan sıtmaya daha dirençli insanlar var.
İlk insanlar mızrak fırlatabilecek ya da en iyi kayayı atabilecek özelliğe sahip belli bir el şekli sayesinde hayatta kaldı.
