Okullarda verilen rehberlik hizmetlerinden doğrudan öğrenciye yönelik olmayan dolaylı rehberlik hizmetleri nelerdir, açıklaması, hakkında bilgi.
DOĞRUDAN ÖĞRENCİLERE YÖNELİK OLMAYAN (DOLAYLI) HİZMETLER
1. Program-Plan Hazırlama Hizmetleri
Okul rehberlik hizmetleri belli bir program ve plan içerisinde yürütülür.
Okullarda öğretim yılı başlamadan önce hazırlanan ve öğretim yılı boyunca yapılacak PDR çalışmalarını gösteren programa “Okul PDR programı” denilir. Bu programı hazırlamada en önemli sorumluluk okul psikolojik danışmanına düşerken, iş birliği ilkesine dayalı olarak okul müdürü ve sınıf rehber öğretmenlerine de bazı görev ve sorumluklar düşmektedir.
Bu görevler Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği’nde şu şekilde belirtilmiştir.
Okul müdürü: Okulun PDR hizmetlerinin yürütülmesiyle ilgili yıllık program ve yürütme planının hazırlanmasını sağlar ve uygulamasını izler.
Psikolojik danışman: Rehberlik programının ilgili kısmının uygulanmasında sınıf öğretmenlerine rehberlik eder. Okulun tür ve özelliklerine göre gerekli eğitsel ve mesleki rehberlik etkinliklerini planlar, programlaştırarak uygular veya uygulanmasına rehberlik eder.
Sınıf rehber öğretmeni: Okulun PDR programı çerçevesinde sınıfın yıllık çalışmalarını planlar ve bu planlamanın bir örneğini PDR servisine sunar.
2. Müşavirlik (Konsültasyon)
Konsültasyon yani danışma belirli bir konuyla ilgili olarak o konuda bilgi ve beceri sahibi birisi veya birilerinden bilgi ve görüş almak demektir. Bu süreç, önerilere, talimatlara, bilgilere dayandırılmıştır.
Tüm yönleri ile gelişmelerini ve kendilerini gerçekleştirebilmelerini sağlamak amacıyla, öğrencilere rehberlik servisince yapılan psikolojik yardımların etkili ve devamlı olabilmesi için öğretmenlerin, yöneticilerin ve ailenin de “rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri” ile ilgili ortak bir anlayış geliştirmesi ve hizmetlerin yürütülmesinde işbirliği yapması gerekmektedir.
Okullarda psikolojik danışmanlar öğrencilere yönelik olarak rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini sunarken aynı zamanda velilere, okuldaki öğretmenlere ve idarecilere de ortak bir rehberlik anlayışı kazandırmaya çalışmaktadırlar. Müşavirlik hizmeti, okuldaki psikolojik danışmanın öğrenci ile ilgili bir ya da daha fazla bireyle (öğretmen, yönetici, anne – baba) işbirliği yaparak öğrencinin gelişmesine yönelik olarak sunduğu yardım ilişkilerini kapsamaktadır. Müşavirlik hizmeti doğrudan öğrencilere yönelik bir hizmet değildir.
Müşavirlik hizmeti kapsamındaki bazı uygulamalar şunlardır:
• Sınıf rehber öğretmenlerine rehberlik etkinliklerini yürütmede rehberlik etmek. Sınıfların öğrenmeye ve öğrencilerin psikolojik sağlıklarını korumaya ve geliştirmeye uygun ortamlar haline getirilmesi için öğretmenlerle yardımlaşmak,
• Eğitsel kulüp çalışmalarını programlamada ve sürdürmede eğitsel kulüp sorumlusu öğretmenlerle yardımlaşmak,
• Anne babaya okulda uygulanan programlar, seçmeli dersler, okuldaki olanaklar hakkında bilgiler vermek vb. müşavirlik hizmeti kapsamındaki çalışmalardır.
• Psikolojik danışma ve rehberlik ile ilgili kitap, dergi vb. dokümanları incelemek üzere yönetici ve öğretmenlere sunmak,
• Okuldaki tüm olanakların psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri için daha uygun olarak kullanılmasında okul müdürü ve diğer yöneticilerle işbirliği yapmak,
• Öğrenme ve çalışma güçlükleri olan öğrencileri tanımak ve bunlara yardım etmek isteyen öğretmenlere yardım etmek,
• Anne babayı ev ortamının öğrenmeye en uygun şekilde nasıl düzenlenebileceği konusunda aydınlatan bir psikolojik danışman yine müşavirlik hizmetini yürütmüş olur. Anne baba böylelikle evdeki çalışma mekânını ve psikolojik şartlan, verimli ders çalışmaya imkân verecek şekilde düzenleyerek çocuklarının başarılı olmasını desteklemektedir.
• Anne babanın psikolojik danışman tarafından çocuklarının yetenekleri, ilgi ve ihtiyaçları, meslek heves ve idealleri hakkında aydınlatılması; onlara meslekler hakkında bilgiler sunulması; böylelikle çocuklarının kendilerine uygun bir meslek seçmesine, bu meslek için gerekli olan eğitim ve öğrenimi görmesine anlayışla yaklaşmalarının sağlanması müşavirlik hizmeti kapsamına girer.
3. Araştırma ve Değerlendirme
Psikolojik danışma ve rehberlik programının ne derece etkili olduğu, aksayan yönleri varsa bunlarla ilgili düzenlemelerin yapılması, yeni gelişmelerin programa dahil edilmesi için sürekli bir araştırma ve değerlendirme hizmetinin yapılması gereklidir; Araştırma ve değerlendirme çalışmaları bir plan dahilde yapılmalı, çalışmalardaki sonuçlar personele bildirilmeli, sürekliliği sağlayabilmek için sonuçlara yönelik raporlar kayıt altına alınıp arşivlenmelidir. Bu hizmetin sorumlusu olan psikolojik danışmanın araştırma teknikleri konusunda yeterli düzeyde beceri sahibi olması gerekmektedir.
Okullardaki Araştırma ve Değerlendirme Çalışmaları İçin Bazı Örnekler
• Tüm okul veya bir sınıfta uygulanan PDR hizmetlerinin sonuçlarının incelenmesi
• Öğrencilerle yürütülen psikolojik danışma hizmetlerinin sonuçlarının değerlendirilmesi
• Öğrencilerin psikolojik yardım ihtiyaçlarının saptanması
• Grup ve sınıf içi rehberlik çalışmalarının değerlendirilmesi
• Okuldan mezun olan öğrencilerin yöneldiği okullar, alanlar ve mesleklerinin belirlenmesi
• Öğrenciler arasındaki sosyal ilişkilerin de uyum durumlarının incelenmesi
• Öğrencilerin psikolojik danışma ve rehberlik yardımlarına duydukları ihtiyacın belirlenmesi
• Öğrencilerin başarısını etkileyen çeşitli etmenlerin incelenmesi
• Öğrencilerin belli başlı öğrenme güçlüklerinin ortaya çıkarılması
4. Çevre ve Veli (Aile) ile İlişkiler
Aile ile ilişkileri geliştirmek, okuldaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin tanıtılması, okulun amaç ve vizyonunun anlaşılması ve öğrencilerde hedeflenen zihinsel, duygusal ve sosyal davranışların kazandırılmasını desteklemektedir. Özellikle rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde işbirliğinin önemli bir öğesi olan velilerin katılımı olmadan sunulan hizmetlerde etkililik düşük olacaktır.
Psikolojik Danışmanın “Çevre ile İlişkiler” ve “Aile ile İlişkiler” Alanındaki Görevleri
• Çevrede başka okulların psikolojik danışma ve rehberlik çalışmalarını tanıma, bu okullardaki uzmanlarla işbirliği yapma
• Çevrede psikolojik danışma hizmeti veren başka uzman ve kuruluşlar hakkında öğrencilere ve velilere bilgi verme ve gerektiğinde bunlardan psikolojik yardım almaları için onları teşvik etme!”
• Çevrede psikolojik danışma ve rehberlik hizmeti veren başka kuruluşlara öğrenci gönderme işini yürütme
• Okullardaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetleri, eğitim programı ve çocukların yetenek, ilgi, başarı ve gelişim durumları hakkında velilere açıklamalarda bulunma
• Çevredeki yayın organları, radyo ve televizyon programları için okuldaki psikolojik danışma ve rehberlik hizmetlerini tanıtıcı bilgiler hazırlama
• Okul aile birliği toplantılarına katılma
5. Akran Temelli Uygulamalar (Akran Danışmanlığı, Akran Eğitimi, Akran Arabuluculuğu)
AKRAN EĞİTİMİ
Eğitsel ve mesleki rehberlik çalışmalarında öğrenciler için; sorumluluk üstlenmek, gönüllülüğü artırmak, akran dayanışmasını desteklemek ve çalışmaların verimini artırmak amacıyla etkinliklerin düzenlenmesi ve uygulanmasında gerekli koşullar hazırlanır, katkı ve katılımları sağlanır.
Akran temelli uygulamalar, okullarda öğrencileri eğiterek, birbirlerine yardım etmelerini sağlayacak sistemler kurmayı amaçlayan rehberlik ve psikolojik danışmanlık uygulamalarıdır. Bu uygulamalar kapsamında, çalışmaya katılacak olan çocuk ve gençlerin iletişimleri güçlendirilir ve onlara yapacakları iş için bilgi ve /veya beceri eğitimleri verilir. Böylece kendi yaşıtları arasında yaşanan davranışsal ya da akademik sorunlarda yardımlaşmaları sağlanır. Yine belli sayıda öğrenciye verilen bilgi ve/veya beceri geliştirme eğitimleri yoluyla bu bilgi ve / veya becerilerin halkalar halinde tüm öğrencilere yayılması için çalışılır.
Ülkemizde yapılan uygulamalarda, akran danışmanlığı akran rehberliği akran dayanışması gönüllü arkadaş ekibi gibi adlandırmalara gidildiği görülmektedir. Adı ne olursa olsun belli bir eğitim ve süpervizyon (denetim /gözetim/ nezaret) aracılığıyla öğrencilerin akranlarına yardım etmesi çağdaş gelişimsel rehberlik programı içerinde önemli bir yere sahiptir.
Akran temelli uygulamalarda dikkat edilecek nokta; öğrencilerin, akran desteği ile yetişkin yardımı gerektiren durumları ayırt etmeleridir. Örneğin; MEB tarafından yayınlanan “sınıf rehberlik etkinlik örnekleri” içerisinde, 10. sınıf kademesine yönelik 19. etkinlik, bu amacı yerine getirmeye yönelik olarak düzenlenmiştir.
Öğrenciler akranlarından aşağıdaki konularda destek alabilir:
• Eğitsel konularda (ders çalışma, plan yapma),
• Okula uyum,
• Çatışma çözme,
• Yalnızlık ve diğer sorun yaşanan konularda. Akran Danışmanlığı
Üst sınıftaki öğrencilerden gerekli desteği sağlayabilecek nitelikte olanların seçilip eğitime tabi tutulması ve bu öğrencilerin kendi yaşıtlarına ve alt sınıftaki öğrencilere danışmanlık yapmasıdır.
Akran danışmanları, başarılı, iletişimi kuvvetli, anlama ve ikna kabiliyeti yüksek, herkesin arkadaş olmak istediği gönüllü öğrenciler arasından seçilir.
Örneğin; okula yeni girişli öğrenciler, büyük sınıflardan bir öğrencinin liderliğini yaptığı küçük gruplara dâhil edilir. Grup lideri olan öğrenci, yeni girişli öğrencilere, öncelikle okulun sosyal ve akademik yaşamına uyum sağlamalarında ve okulun kaynaklarını etkin kullanmalarında destek olur.
Akran danışmanlığı, belirli bir eğitim gören ve bir süpervizör tarafından sü-pervizyon/gözetim alan akran danışmanların diğer öğrencilere kişisel ve akademik konularda yardımcı/destek olmaları sürecidir. Bu süreçte amaç, yardım edilen öğrencilerin düşünce ve duygularının daha iyi anlaşılmasının sağlanması ve kendi sorunlarına kendilerinin çözüm bulabilmeleri için gerekli kaynakları kullanmalarına yardımcı olunmasıdır.
Akran danışmanlar birer profesyonel değildir. Akran danışmanlar ne bir psikolojik danışmandır ne de bir psikologtur. Yardım ettikleri akranlarından farkı, almış oldukları eğitim sayesinde çeşitli yardım becerilerini geliştirmiş ve bu sayede gerekli desteği sağlayabilecek konuma gelmiş olmalarıdır. Akran danışmanlar diğer öğrenciler adına karar almazlar, onlara beli düşünceleri kabul ettirmeye çalışmazlar, öğüt vermezler. Akran danışmanlar sadece iyi birer dinleyici, iyi birer rehberdir. Kendilerini aşan her konuda yardım ettikleri öğrencileri uzmana yönlendirmekle yükümlüdürler. Bu husus, eğitim sırasında eğitimciler tarafından en çok üzerinde durulan konudur.
