Doğu Anadolu Bölgesi’nin yerşekilleri, iklim ve bitki örtüsü, tarım ve hayvancılık, coğrafi konumu, bölümleri, özellikleri hakkında bilgi.
DOĞU ANADOLU BÖLGESİ
• Ortalama yükseltinin en fazla olduğu bölgedir.
• Engebelilik ulaşımın gelişmesinde ve tarımsal gelirde, tarımın makineleşmesinde olumsuz etki yapar.
• Van Gölü çevresinde sönmüş volkan konileri vardır (Ağrı, Süphan, Tendürek, Nemrut). Ağrı Türkiye’nin en yüksek dağıdır.
• Engebe fazla olduğu için akarsuların yatak eğimi fazla, bu nedenle de hidroelektrik potansiyeli yüksektir.
• Erzurum – Kars Platosu, Ardahan Platosu önemli platolardır.
• Fırat, Dicle, Aras, Kura bölgeden doğan önemli akarsulardır.
• Başlıca ovaları; Erzincan, Erzurum, Pasinler, Iğdır, Elbistan, Malatya, Muş, Elazığ ovalarıdır. Bu ovalar çöküntü ovalarıdır.
• Van Gölü volkanik set gölü, Nemrut Gölü krater gölüdür.
• Türkiye’de en düşük sıcaklıkların ölçüldüğü bölgedir.
• Karlı ve donlu gün sayısı en fazla, karın yerde kalma süresi en uzundur.
• Bölgenin kuzeydoğusunda orta kuşak karasal iklim özellikleri görülür. Bu kesimde yaz yağışlarıyla oluşan çayırlar görülür.
• Van Gölü çevresinde ve bölgenin batısında step iklimi görülür. En çok yağış ilkbahardadır. Bitki örtüsü yaygın olarak bozkırdır. Uzun yıllardır ormanların tahrip edilmesi, bölgenin orman bakımından fakir olmasına yol açmıştır.
• Soğuk, karlı kışlar ulaşımı, tarımsal etkinlikleri olumsuz etkiler.
• Iğdır Ovası çevresine göre farklı iklim özellikleri gösteren mikroklima alanıdır.
• Tarım alanları dar, tarımla uğraşan nüfus fazla, dolayısıyla tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır.
• Doğum oranı yüksektir.
• Bölgeden dışarıya göç gönderme oranı yüksektir.
• Nüfus daha çok akarsu boylarında, dağlar arasındaki çöküntü ovalarda toplanmıştır. Engebeli dağlık yöreler tenhadır.
• Kırsal yerleşmelerde taş ve kerpiç evler görülür.
• Oba, kom, mezra gibi köy altı yerleşim birimleri görülür.
• Buğday, arpa, şekerpancarı başlıca ürünlerdir. Ayrıca Bitlis’te tütün, Iğdır ve Malatya’da pamuk yetiştirilir.
• Tarım olanaklarının kısıtlı olması nedeniyle hayvancılık ön plana çıkmıştır. Halkın en önemli geçim kaynağı hayvancılıktır.
• Kuzeydoğu Anadolu’da yaz yağışları sonucu oluşan çayır ve otlaklar burada büyükbaş hayvancılığın gelişmesine olanak sağlamıştır.
• Bölgenin bozkırlarla kaplı diğer yerlerinde küçükbaş hayvancılık önemlidir.
• Bölgede hayvan ürünleri ve canlı hayvan ihracatı önemlidir. Et ve yapağı üretiminin %25’i bölgeden sağlanır.
• Özellikle Yukarı Fırat Bölümü maden çeşidi ve rezervi bakımından zengindir.
• Bölgede çıkarılan başlıca madenler:
Demir: Divriği, Hekimhan ve Hasançelebi
Krom: Guleman’da
Bakır: Ergani’de Linyit: Elbistan yöresinde Kurşun: Elazığ – Keban yörelerinde Çinko: Elazığ – Keban yörelerinde çıkarılır.
• Keban ve Karakaya barajları ve hidroelektrik Türkiye’nin önemli hidroelektrik üretim alanlarıdır.
• Hafif endüstri kolları denilen tarım ve hayvan ürünlerini işleyen tesisler vardır. Ayrıca Erzurum, Malatya ve Muş’ta şeker, Bitlis’te tütün, Van’da çimento, Kars’ta tereyağı, süt ve yem fabrikaları vardır.
• Endüstri tesis sayısı ve geliri en az olan bölgedir.
• Enerji kaynakları ve üretim potansiyeli fazla olmasına rağmen nüfusun azlığı, sanayinin gelişmemiş olması nedeniyle enerji tüketimi azdır.
• Yol yapımı zor, kilometre başına maliyet fazladır.
• Hem üretimin azlığı hem de ulaşım sorunları ticaret gelirlerinin az olmasına neden olmuştur.
• Kara yolları, demiryolları ağı kilometre olarak yolcu ve sefer sayısı olarak çok gelişmemiştir.
• Yerşekillerinin engebeli olması kışların kar yağışlı geçmesi kış turizm potansiyelinin yüksek olmasına olanak sağlamış, ancak bu potansiyel, Erzurum – Palandöken ve Kars – Sarıkamış gibi çok kısıtlı alanda kullanılmaktadır.
• Ahlat, Harput Selçuklu eserleri, Van Urartu eserleri gibi tarihi zenginliklere sahiptir.
• Van Gölü kıyıları, Nemrut Gölü, Ağrı Dağı turizm değeri oluşturan doğal güzelliklerdir.
• Turizm potansiyeli olmasına rağmen, yeterli tanıtım ve yatırım yapılmaması, ulaşım sorunları, konaklama tesislerinin yetersiz olması turizm gelirlerinin az olmasına neden olmuştur.
Bölgenin Bölümleri
- ERZURUM KARS BÖLÜMÜ
- • Bölgenin en yüksek bölümüdür.
• En düşük sıcaklıkların ölçüldüğü bölümdür.
• En çok yağış yaz aylarında düşmektedir.
• Yaz yağışlarıyla oluşan gür otlaklar nedeniyle büyükbaş hayvancılık önemlidir.
• Erzurum, Kars, Ardahan başlıca illerdir.
- YUKARI MURAT VAN BÖLÜMÜ
- • Nüfus yoğunluğu azdır.
• Sönmüş volkan konileri bu bölümdedir.
• Başlıca gelir kaynağı hayvancılıktır.
• Van, Ağrı başlıca illerdir.
• Başka bölgelere göç verir.
- YUKARI FIRAT BÖLÜMÜ
- • Bölgenin diğer bölümlerine göre, yükseltisi az, tarım alanları daha geniştir.
• Nüfuslanma ve tarım İçin sıcaklık bakımından en elverişli yeridir.
• Elazığ ve Malatya bölgenin diğer şehirlerinden daha çok nüfuslanmıştır.
• Madenler ve enerji kaynakları bakımından bölgenin ve Türkiye’nin en zengin bölümüdür.
- HAKKARİ BÖLÜMÜ
- • Bölgenin en engebeli, en sapa kalmış bölümüdür.
• Nüfus yoğunluğu en azdır.
•Tarım ve sanayi geliri en azdır.
• Göç gönderme oranı yüksektir.
• Aritmetik nüfus yoğunluğu az, tarımsal nüfus yoğunluğu fazladır.