Doku Nedir ve Doku Çeşitleri ve Özellikleri

2
Advertisement

Doku Nedir? Doku Çeşitleri nelerdir? Doku çeşitlerinin özellikleri, dokular ile ilgili bilgi.

Doku Nedir – Doku Çeşitleri ve Özellikleri

Kan doku resmıDoku; Belirli bir işi görmek üzere farklılaşmış bir ya da birkaç tür hücrenin bir araya gelerek bağlanmasından oluşan topluluktur. Bitkilerde, embriyonun morula döneminde farklılaşma ve dokulaşma başlar. Hayvanlarda ise gastruladan sonra oluşan dışderi, içderi ve ortaderi katmanlarından dokular oluşur. İşlevleri açısından hayvansal dokular; epitel, bağ, kıkırdak, kemik, kan, kas ve sinir dokuları olmak üzere 7 çeşittir. Bitkilerse 6 grupta toplanır. Bunlar; meristem (sürgendoku), prenkima (özekdoku), koruyucu dokular (pek ve sert doku), iletken dokular (odun ve kalbur damarlar) destek dokular (kolenkima ve sklerenkima) ve salgı dokusudur.

Vücudun dışını örten deriyi, iç organların dışını ve içini döşeyen zarları ve salgı çıkaran bezleri oluşturan epitel doku’dur. Vücudu ve organları örten epitel dokuya, örtü epiteli; salgı çıkaranına da bez epiteli denir. Epitel doku hücreleri bulundukları yere göre yassı, kübik, silindir ya da prizma biçimlerinde olurlar ve tek katlı ya da çok katlı katmanlar durumunda dizilirler. Tek katlı epitel mide, bağırsak, soluk borusu, damarlar ve yürek gibi organların iç yüzlerini döşeyen ince zarlarda bulunur. Sürekli salgı çıkaran ve epitel içinde dağınık durumda bulunan hücrelere bez hücresi denir.

Bağ dokusu Vücuttaki tüm dokuları birbirine bağlayarak organ durumuna gelmelerini sağlayan, epitel gibi zayıf dokulara destek olan, organlar arasındaki boşlukları doldurarak onlara esneklik veren, koruyucu ve bağlayıcı dokudur. Hücreleri, yuvarlak ya da yıldız gibi uzantılıdır. Bu hücreler, peltemsi bir sıvı (aramaddesi) içinde bulunurlar, çoğunun amipsi hareketleri vardır. Aramaddesi içinde kollagen denilen saç telleri gibi birbirine koşut çok ince teller vardır. Doku kaynatıldığında ortaya jelatin maddesi çıkar. Bu lifler esnek olmamalarına karşın dayanıklıdır. Doku içinde bir de esnek lifler vardır. Bunlar çatallı ya da çapraz yönlerde giderler, dokuya esneklik verirler. Bağ dokusu üç çeşittir: Gevşek bağdokusu, yağ ve telsel doku.

Kıkırdak doku Bulunduğu yere sertlik ve esneklik veren kondrin ara maddesiyle, yuvarlak kıkırdak hücrelerinden oluşur. Yavru, ana karnında embriyon dönemindeyken kemiklerin çoğu kıkırdak durumundadır, doğuncaya kadar yavaş yavaş tüm kıkırdaklar kemikleşir. Doğumdan sonra, uzun kemiklerin başla gövdesi arasında kıkırdak bir bölge kalır. Kemik bu bölümde 25 yaşına kadar uzar. Erişkinlerde omurlar arasında, gırtlakta, kaburgalarda burunda ve kulakta kıkırdak bölümler sürekli bulunur.

Kemik dokusu Bol kireçli sert bir ara maddesiyle bu madde içinde, biçimlerine uygun boşluklara yerleşmiş canlı kemik hücrelerinden oluşan dokudur. Görevi, vücudun iç iskeletini yapmaktır.

Advertisement

Kan dokusu Ara maddesi plazma ve kan hücrelerinden oluşur. Kan hücreleri alyuvar (eritrosit), akyuvar (lökosit), kan pulcuklarıdır (trombosit).

Kas dokusu Kasılma ve esneme yeteneği bulunan iğ biçimi, kas hücrelerinin bir araya gelerek, bağ dokusuyla bağlanmasından oluşmuş dokudur. Gövdedeki etlerin tümü, mide, bağırsak, damarlar, yürek ve diyafram gibi organlarda kas dokusu vardır.

Sinir dokusu Nöron denilen sinir hücreleriyle nöroglia adlı bir ara maddesinden oluşur; görevi etkileri beyine taşımak ve beyinin tepkilerini organlara iletmektir. Her nöronda sitoplazma ve çekirdeğin bulunduğu bir hücre gövdesi ve biri uzun biri kısa uzantılar vardır.

Bitkilerde uzama kalınlaşmayı sağlayan ve öteki tüm dokuları oluşturan meristem dokudur (sürgendoku). Kökün uzamasını sağlayan meristem hücreleri kökün ucunda ve üç grup halindedir. Bunlar çoğalarak kökün yapısında bulunan dokuları oluşturur. Gövdenin uzamasını sağlayanları ise tepe tomurcuğu içindedir.

Parenkima (özekdoku) Dokuları birbirine bağlayan, hücrelerinde klorofil ve besin maddeleri depolayan bir dokudur. Hayvanlardaki bağ dokusuna benzer. İki türlü parenkima vardır; yapraklarda çok bulunan klorofilli parenkima ve besin toplamış kök ve gövdelerde bulunan yedek besin parenkiması.

Koruyucu dokular (epiderm)Bitkilerin dış yüzünü örten ve onları dış etkenlerden koruyan dokulardır. Epiderm ve mantar katmanı olmak üzere iki türlüdür. Bu doku hayvanlardaki epitel doku gibi çalışır. Yapısı esneyip genişlemeye uygun olmadığından, bitkiler kalınlaştıkça, çatlayarak dökülür ve yerini mantar katmanı alır.

Advertisement

İletken dokular Hayvanlardaki dolaşım sisteminde görülen damarlara benzer. Bu dokuyu yapan borular damarlar gibi besin taşıdıklarından, bitkilerdeki borulara da damar adı verilir. Bu doku odun damarları ve soymuk damarları olmak üzere iki tür damardan oluşur. Odun damarların görevi, yerden köklerle alınan suyu yapraklara kadar iletmektir. Bu damarlar, üst üste gelmiş ve uzamış meristem hücrelerinin birleşmesinden oluşmuş ölü borulardır.

Destek dokular Hayvanlardaki bağ ve iskelet dokularıyla aynı işlevi gören ve biikiye dayanıklık veren dokulardır. Pek doku ve sert doku olmak üzere iki türlüdür.

Salgı dokularıÖtekiler gibi düzenli olmayıp yerleri belli değildir. Daha çok dokular arasına dağılmış salgı hücreleri, salgı cepleri, salgı kanalları ve süt boruları gibi organlardan oluşurlar. Gül yapraklarında salgı hücreleri, yağlı bitkiler de salgı cepleri, marul, hindiba gibi bitkilerde süt boruları, çamlarda reçine kanallarını bunlar oluşturur.


2 yorum

Leave A Reply