Dönüşlü eylem nedir? Dönüşlü eylemlerin özellikleri nelerdir? Dönüşlü eyleme örnek cümleler, kullanım şekli hakkında bilgi.
DÖNÜŞLÜ EYLEM
Eylemin anlattığı işin, belli bir özne tarafından yapıldığını göstermek üzere, eylem kök ya da gövdelerine -n-, -l- -ş- çatı ekleri getirilerek yapılan eylemlerdir. Öznenin belli oluşu yönünden bunları, aynı zamanda etken birer eylem de sayabiliriz. Öznelerin, eylemin yaptığı işten doğrudan doğruya etkilenmesi bakımından, edilgen eylemlere benzerler. Ancak, dönüşlü eylemle kurulan tümcelerde işi yapan da yapılan işten etkilenen de aynı özne, yani aynı kişidir.
Dönüşlü çatı eki, kimi zaman dönüşlü adıl olan kendi sözcüğünün yerini tutar. Çocuk yıkandı tümcesi “çocuk kendini yıkadı” ya da “çocuk kendi yıkandı” biçimlerinde kendi adılıyla güçlendirilmiş olarak da kullanılabilir.
Dönüşlü eylemler çoğunlukla geçişlidir.
Dönüşlü eylemle kurulmuş tümceler dilimizde çoktur:
♦”Halbuki Lutfwaffe’nin uçakları, saat dörtte, havalarımıza tecavüz etmiş bulunuyordu, diye söylendim.”
♦”Bir akşam öyle bir sualime cevap olarak, Huriye Hanımın bizde bulunduğunu öğrenince sevinmiştim.”
♦”Bu yıllarda herkes yemeye ekmek bulamazken onlar rahat geçiniyorlardı.”
♦”Bununla beraber Deli Necip, ondan ne kadar nefret ederse o, mühendisi o kadar sever görünürdü.”
♦”Ben, Kaymakam Mustafa Kemal, Sofya’da ataşemiliter bulunuyordum.”
♦”Biz okurlarımızla konuştuklarımızı birbirine karıştırırız.”
♦”Yıkıcılar kazmalarını, küreklerini fırlatıyorlar, bağırarak, tövbe istiğfar ederek etrafa kaçışıyorlardı.”
♦”Köprüyü geçerken daha böyle bir merkez kararlaştıramamıştı.”
♦”Genç kadın avluya bakan pencerenin önünden çekildi.”
Kimi eylemler dönüşlü eylem görünümündedir: uyan-, dök-, ün-, döv-ün-, kaç-ın, öv-ün- gibi.
