Dünya’nın hareketleri ve bu hareketler sonucunda oluşan olaylar nelerdir? Dünya’nın hareket özellikleri
Dünya bize kımıldamadan duruyor gibi gelirse de, gerçekte hem döner, hem de gider. Dönüşü de, ilerleyişi de çok hızlıdır; gene de biz farkında olmayız, çünkü onunla birlikte biz de döneriz, gideriz. İçinde bulunduğunuz trende hep yere baksanız trenin gittiğini anlar mısınız? Ancak, pencereden dışarı baktığınız vakit, başka şeylerin geride kaldığını görünce, trenin gittiğini anlarsınız. Dünya da öyle: Biz onun döndüğünü, gök boşluğunda ilerlediğini ancak güneşin doğmasından, batmasından, ayın batıp çıkmasından anlıyoruz; uzayda ilerlediğini de bilginler çeşitli teleskoplarla (gök dürbünleriyle) yaptıkları incelemeler sonunda hesaplıyorlar.
Dünya’nın üç çeşit hareketi vardır:
1. — Dünya kendi çevresinde döner. Bu dönüşün hızı dakikada 27 km.’dir. Dünya kendi çevresindeki bir dönüşünü 24 saatte tamamlar.
Dünya’nın kendi ekseni çevresindeki dönüşü gece ile gündüz’ü meydana getirir. Dünya, kendi çevresinde dönerken, yarısı güneş ışınlarını aldığı için aydınlıkta, yarısı da ışın alamadığı için karanlıkta kalır; yani, aydınlık kesimde gündüz, karanlık kesimde gece olur.
Gece-gündüz uzunlukları dünyanın her yerinde başka başka olduğu gibi, mevsimlere göre de değişiklikler gösterir. Ekvator üzerinde gece ile gündüzün uzunluğu birbirine eşittir. Ekvatordan kuzeye, güneye doğru gidildikçe, gece, gündüz uzunlukları değişir.
Kuzey Yarıküresi’nde en uzun gündüz 21 hazirana, en kısa gündüz de 21 aralığa rastlar. Yeryüzünde gece-gündüz uzunlukları arasındaki farkın en çok olduğu bölgeler Kutup bölgeleridir. Kuzey Kutbu güneşe doğru eğikken, burada sürekli gündüz olur. Buna karşılık, Güney Kutbu sürekli karanlığa gömülür. Güney Kutbu güneşe doğru eğilince de, Kuzey Kutbu karanlıkta kalır. iki kutupta da karanlıkta, aydınlıkta kalma süresi altışar ay sürer; yani, altı ay gündüz, altı ay gece olur.
2. — Dünya Güneş’in çevresinde döner. Bu dönüşün hızı, saatte 110.000 km.’dir. Bir dönüşünü 365 gün 6 saatte tamamlar. Biz buna bir yıl deriz.
Dünya’nın Güneş çevresindeki dönüşü sırasında, değişik durumlara girmesi sonucunda, mevsimler meydana gelir. Dünya, Güneş’in çevresinde dönerken, tam çember (daire) biçiminde değil, yumurta (elips) biçiminde bir yörünge izler. Bundan dolayı da, kimi vakit güneşe yaklaşır, kimi vakit uzaklaşır. Bunun için, güneş ışınları da, yeryüzüne kimi vakit dikey, kimi vakit eğik düşer. İşte, Dünya’nın Güneş’e yakınlığı, uzaklığı, Güneş ışınlarının yeryüzüne dikey, ya da eğik düşmesi sıcaklık-soğukluk farklarını, yani mevsimler’i meydana getirir. ‘
Güneş ışınları Dünya’ya dikey geldiği zaman sıcak olur; biz buna yaz deriz. Eğik geldiği aylarda da kış olur. Dünya yamuk döndüğü için, bizim bulunduğumuz yarı küreye güneş ışınları dikey gelirken, öbür yarı küreye eğik gelir; burada yaz gelirken oralarda kış başlar.
Dört mevsim vardır: İlkbahar, yaz, sonbahar, kış.
Kuzey Yarıküresi’nde, mart, nisan, mayıs ayları ilkbahar; haziran, temmuz, ağustos ayları yaz; eylül, ekim, kasım ayları sonbahar; aralık, ocak, şubat ayları da kış’tır. Güney Yarıküresi’nde ise, durum bunun tam tersidir; yani, ilkbahar eylülde, yaz aralıkta, sonbahar martta, kış da haziranda başlar.
3. — Dünya bütün Güneş Sistemi’yle birlikte hareket eder, uzayda yer değiştirir. Bu hareketin hızı saatte 72.000 km.’dir. Bütün gök cisimleri gibi Dünya da, içinde bulunduğu Güneş Sistemi de hızla daha ilerilere doğru giderler. Bütün bu gök cisimlerinin hepsine birden evren (kâinat) denir.
