Yerkürenin magnetizması, Dünyanın manyetik alan değişimi, çizgileri, magnetik sapma, özellikleri, hakkında bilgi.
Bir mıknatıs çubuğu yatay olacak şekilde asılırsa ve yatay düzlem içerisinde salınmaya bırakılırsa sonunda hep aynı doğrultuyu gösterecek şekilde durur. Bu deneyi dünyanın bir yerlerinde tekrarlamak suretiyle yerkürenin yüzeyi üzerindeki magnetik kuvvet çizgilerini gösteren bir harita çizilebilir. Bu kuvvet çizgilerinin şekli adi bir mıknatıs çubuğunun etrafındakilere çok benzer. Buna bakarak ve dünyanın magnetik alanının bir mıknatıs alanı ile aynı olan özelliklerini gözönünde tutarak; çok seneler evvel, yerkürenin de bir mıknatıs olduğu sonucuna varılmıştır. Bir çok işlerde yerkürenin merkezine yakın bir yere gayet kuvvetli bir mıknatıs konmuş gibi düşünülebilir. Bu mıknatısın ekseni hemen hemen yerkürenin dönüş ekseninin aynı gibidir. Bununla beraber bilginler yerkürenin merkezindeki sıcaklığın, demirin magnetizmasını muhafaza etmesini engelleyecek kadar yüksek olduğunu belirtmiştir (demir ısıtıldığı zaman, 760 C in üzerinde magnetik özelliklerini kaybeder)Serbestçe hareket edebilecek şekilde asılmış olan mıknatıs çubuğunun kuzey yönüne doğru bakarak duran ucuna, mıknatısın kuzeye bakan kutbu yahut kısaca kuzey kutbu adı verilmiştir. Buna benzer şekilde güney tarafına doğrulan öteki uçta mıknatısın güneye bakan kutbu yahut kısaca güney kutbudur. Aynı olmayan kutuplar birbirini çektiğine (ve aynı cins kutuplar birbirini ittiğine) göre asılmış olan mıknatıs çubuğunun (yahut bir pusula iğnesinin) kuzeye bakan kutbunun yerkürenin güneye bakan kutbu tarafından çekilmek suretiyle kuzey yönüne döndüğü anlaşılır. O halde bu güneye bakan kutup yerkürenin Kuzey Magnetik Kutbunda bulunmaktadır. Bunun gibi Güney Magnetik Kutbunda da bir kuzeye bakan kutup bulunacaktır.
Dünyanın magnetik haritası üzerinde kutupların yeri magnetik kuvvet çizgilerinin toplaştığı iki nokta olarak belirir. Böyle bir haritaya baktığımız zaman yerkürenin magnetik kutuplarının coğrafi kutuplar ile aynı yerde olmadığını görürüz. Üstelik yıllar boyunca magnetik kutupların yerleri de değişir. Aynı sebepten dolayı Dünya yüzeyi üzerinde ancak bir iki yerde magnetik meridyenlerle coğrafi meridyenler birbirine paralel olur.
Genellikle bu iki çizgi birbirini keser; belirli bir noktadan geçen bu iki meridyen arasındaki açıya magnetik sapma denir. Bu açı yalnız bir yerden başka bir yere göre değil aynı zamanda zamanla değişir. Büyük ölçekli haritalarda, haritanın yayınlandığı tarihteki magnetik sapmalar da verilir. Magnetik sapmaya göre rotada düzeltme yapılmazsa, bir doğru boyunca gidildiği zaman, 10 kilometrelik bir yolun sonunda rota 0,13 kilometre kadar şaşar. İyi bir magnetik pusula ve bulunduğumuz yerin çok doğru bir haritasını kullanarak magnetik sapma için doğruya yakın bir tahmin yapabiliriz. Bu gibi gözlemlerin bir tepenin eteğinden yapılması iyi olur, çünkü buradan etrafı daha kolay görmek mümkündür. Gözlem yapılan yerden uzakça, kolayca tanınabilen bir veya bir kaç şey (meselâ cami, yol kavşağı, değirmen) seçilir. Önce haritaki yeri de tespit edilen bu noktanın pusulaya göre açısı ölçülür. Sonra bir iletke kullanarak harita üzerinden, gözlem yapılan noktayı bu seçilen noktaya birleştiren doğrunun haritadaki Kuzey – Güney çizgisi ile yaptığı açı ölçülür. İki açı arasındaki fark magnetik sapmadır.
Dünyanın magnetik alanını gösteren şekle bakılırsa magnetik kuvvet çizgilerinin yerkürenin yüzeyi ile yaptığı açının da her yerde başka başka olduğu görülür. Kuzey ve Güney Magnetik kutuplarında kuvvet çizgileri düşeydir, halbuki ekvatorda yataydır. Herhangi bir noktadaki magnetik alan çizgisiyle yatay düzlem arasındaki açıya eğim açısı denir. Şu açı, düşey düzlem içerisinde kalarak yatay bir eksen etrafında dönebilen bir mıknatıslı iğne vasıtasıyla ölçülebilir. Yatay düzlem içerisinde döndürülebilen bu düzen, iğne düşey hale gelinceye kadar çevrilir. O zaman iğnenin içinde kaldığı düşey düzlem dünyanın magnetik alanına diktir. Sonra bu düzlem doksan derece çevrilerek magnetik alan çizgilerine paralel hale getirilir ve düzlem üzerindeki taksimattan eğim açısı ölçülür.
