Dünya’nın Şeklinin Sıcaklığa Etkisi Nedir? Nasıl Etkiler?

0
Advertisement

Dünya’nın şekli sıcaklığı nasıl etkiler? Enlem etkisi nedir, enlem etkisinin sıcaklık üzerindeki önemi hakkında bilgi.

Dünya’nın şeklinin sıcaklığa etkisi, gezegenimizin küresel yapısının korunması ve atmosferik dolaşımın sürdürülmesi açısından oldukça önemlidir.

Dünya’nın şekli, ekvatordan kutuplara doğru yavaş yavaş incelir. Bu yüzden, ekvator bölgesi daha geniş ve daha düz bir yüzeye sahiptir. Bu farklılıklar, Güneş’in ışınlarının yeryüzüne düşme açısını ve yoğunluğunu etkiler.

Ekvator bölgesi, dünyanın en sıcak bölgelerinden biridir çünkü Güneş ışınları buraya daha dik açıyla gelir ve daha yoğun bir şekilde ısı verir. Kutup bölgeleri ise daha soğuktur çünkü Güneş ışınları, düşme açısı nedeniyle daha az yoğun bir şekilde gelir.

Dünya’nın şekli ayrıca atmosferik dolaşımı da etkiler. Ekvator bölgesinde, sıcak hava yükselir ve kutup bölgelerine doğru hareket ederken soğur. Bu hareket, dünya üzerindeki rüzgar sistemlerinin oluşmasına ve atmosferdeki su buharının dağılımına yol açar.

Sonuç olarak, dünya şekli sıcaklık dağılımını, rüzgar sistemlerini ve atmosferik dolaşımı etkiler ve gezegenimizin yaşamına önemli bir katkı sağlar.

Advertisement

Enlemlere göre güneş ışınlarının yere düşme açısı. Ekvator’dan uzaklaştıkça ışınlar, yere daha yatık açıyla düşer. Ekvator ve çevresi güneş ışınlarını dik ve dike yakın açılarla alırken, kutuplar daha yatık açılarla alır. Böylece sıcaklık, Ekvator’dan kutuplara doğru azalır. Buna enlem faktörü denir.

Yer’in küresel şeklinden dolayı, güneş ışınları, Ekvator ve çevresine daha dik açıyla geldiği için dar alana yayılır. Böylece birim alana düşen enerji miktarı fazladır. Ekvator’dan uzaklaştıkça orta enlemlerde daha geniş alana yayılırken, kutup çevrelerinde en geniş alana yayılır. Buralarda da birim alana düşen enerji azaldığı için sıcaklıklar daha düşük değerlerdedir.

Bunun yanında güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol Ekvator’dan kutuplara doğru artar. Bu olay enlemin sıcaklık üzerindeki etkisini daha da şiddetlendirir. Yer’in şekline bağlı olarak, enleme göre Güneş’in ufuk düzlemi üzerindeki yüksekliği de değişir. Aşağıdaki şekil, ekinoks tarihlerine göre çizilmiştir.

Advertisement

Güneş öğle vakti Ekvator’da tam tepe noktasında (zenit, başuç) yere 90°’lik dik açı (a) yaparken, orta enlemlerde yatık (b), kutuplarda ise tam ufuk çizgisinde (c) hareket eder.

Enlem-sıcaklık ilişkisine aşağıdakiler örnek olarak verilebilir:

  • Ekvatordan kutuplara doğru bitki türleri değişir ve bitki kuşakları oluşur.
  • Ekvator yönünden (KYK’de güneyden, GYK’de kuzeyden) esen rüzgârlar sıcaklığı arttırırken, kutup yönünden (KYK’de kuzeyden, GYK’de güneyden) esen rüzgârlar sıcaklığı düşürür.
  • Sıcak okyanus akıntıları ekvator yönünden, soğuk okyanus akıntıları kutuplar yönünden kaynağını alır. Bir başka ifadeyle ekvatordan uzaklaşan akıntılar sıcak, kutuplardan uzaklaşan akıntılar soğuk okyanus akıntılarıdır.
  • Denizlerin tuzluluk oranı ekvatordan kutuplara doğru azalır. Çünkü kutuplara doğru sıcaklığın azalmasına bağlı olarak buharlaşma miktarı düşer ve denizlerde tuz birikimi azalır.
  • Dağlarda kalıcı kar sınırı, ormanının ve tarımın üst sınırı ekvatordan kutuplara doğru gidildikçe daha aşağılara iner.
  • Türkiye’nin güney kıyıları kuzey kıyılarından daha sıcaktır.


Leave A Reply