Düşünme nedir? Düşünmenin temel birimleri neledir? İmge, kavramlar, semboller, kategoriler açıklaması, düşünme hakkında bilgi.
DÜŞÜNME
Düşünme, insanın sembol, imge ve kavramları kullanarak bazı olayları zihninden geçirmesi, akıl yürütmesi ve problem çözmesidir.
Düşünmenin Temel Birimleri
İmge (hayal, imaj): Zihinde beliren olay, kişi ya da nesnelerin görüntüleridir. Örneğin; yaşadığımız şehrin imgesi.
Bazı kişilerde aşırı ayrıntılı imgeleme yapma yeteneği vardır. Buna fotoğrafsı bellek denir. Böyle bir belleğe sahip olmak, ders kitabının sayfalarını zihne yerleştirmeyi, sınav sırasında da ilgili sayfayı açıp sayfadan sorunun cevabını “zihin gözüyle” okuyup sınav kağıdına yazmayı sağlar. Fotoğrafsı imge kısa vadede çok avantajlı gibi gözükse de özümseyen, anlamlandıran, değerlendiren, kısaca düşünen “aydın insan” ile uyumlu değildir.
Semboller: Nesne, olay ve süreçleri, imgeler gibi analojik olarak yani kendilerine benzer şekilde temsil her zaman mümkün olmaz. Bu durumda simgeler kullanılır. Simgeler, nesne, olay veya süreçleri temsil etmek için seçilen, onların yerine kullanılan temsillerdir. En bilinen simgesel temsil dildir. Kelimeler ve onlarla kurulan cümleler; nesne, olay, süreç veya düşünceler konusunda bilgi verirler. Ancak simgelerin özelliği nedeniyle, kelimenin kendisi veya cümle, görünüm olarak temsil ettiği şeye benzemez. Kavram ve kategoriler genelde dili kullanan simgesel temsillerdir.
Kavramlar: Soyut düşünmedeki simgeler, kavramlardır. Kavramlar, nesne ve olayların ortak ve genel özelliklerini temsil eder. Dolayısıyla kavramlar, bir uyarıcı durumunun belirli bir özelliğinin (ya da birden fazla özelliğinin) soyutlaması sonucu oluşur. Bebek için kedi, evlerinde yaşayan, adı da Pamuk olan belli bir kedidir. Daha sonra başka kedileri de görür. Bu kedilerdeki ortak ve genel özellikleri belirler ve “kedi” kavramı oluşur. Kavramların oluşması ile kavramsal düşünme olanaklı hale gelir.
Kategoriler: Bir kavramın özellikleri bir sınıfı, bir kategoriyi tanımlar. Kategoriler genelden özele doğru sıralanabilir. Böylece de birtakım bağımsız kategoriler değil, örgütlenmiş yapılar ortaya çıkar. Örneğin bellek kısa süreli ve uzun süreli olmak üzere iki ayrı kategoride ele alınıyor.
Kategoriler ekonomi sağlar. Örneğin, belleğin özelliklerini bilindiğinde, onun altına giren tüm kategorilerde de bu özelliğin olduğu bilinir. Geriye, kategorilerin her birine ait özellikleri öğrenmek kalır. Kavramlar ve kategoriler olaylara bir düzen getirir. Nesne ve olaylar bir kategorinin örnekleri olarak düşünüldüğünde, bağımsız nesne ve olay sayısı azalır, insanın zihninde doğanın işleyişi konusunda bir düzen oluşur.
Eğitim-öğretimde genelde yapılan; kavramları öğretmek, bunların adlarının bilinmesini sağlamaktır. İmgesel şifreler üzerinde yapılan zihinsel işlemler bile, eğer işlemlerin sonuçları başkalarına iletilecekse kelimelere veya bir çeşit dile dönüştürülür. Bütün bunlara göre, çoğu zaman ve çoğu kişi için düşünme sözel bir işlevdir. Düşünmenin yanında irdeleme ve problem çözme gibi yüksek zihinsel süreçler de çoğunlukla dili kullanır. Nitekim, bazı bilim kişileri, düşünmeyi “sessiz konuşma” olarak değerlendirir.
