Duyum ne demektir? Duyum nasıl meydana gelir, özellikleri nelerdir? Uyarıcı ve duyum arasındaki ilişki, duyum hakkında bilgi.
Kaynak: pixabay.com
Duyum; Duyu organlarından, duyu sinirlerinden birinin aldığı uyarıcı etkinin aynı anda şuurlu olarak bilinmesine duyum denir. Duyumlar genel olarak kalitelerine göre bilinir ve adlanırlar. Mesela kırmızı ve siyah, düz ve sivri, tatlı ve acı, duyumların kalite çeşitleridir. Bu kalitelerden her birinin kendine öz bir şiddeti vardır. Sesler alçak veya yüksek, kokular zayıf veya kuvvetli, ağrılar az veya çok olabilir.
Bütün duyumların bir sürekliliği vardır. Duyumu meydana getiren uyarmanın şiddetli olması duyumun sürekliliğini sağlar. Zıt duyumların yan yana gelmesi duyumun şiddetini artırır. Her duyumun bir başlama, bir de bitme derecesi vardır.
Bir duyumu meydana getirmek için dışarıdan bir uyarıcı olması ister. Bunlar fiziki veya kimyevi olabilir. Fiziki uyarıcılar maddelerin doğrudan doğruya vücuda yaptığı basınç, dokunmalar, veya türlü titreşimlerin etkileridir. Yayılan gaz zerreleri, katı maddelerin erimesi kimyevi uyarıcı etki yapar.
Bir de iç uyarıcılar vardır. Bunlar da çeşitli organlardan gelen, onların durumunu haber veren uyarıcı etkilerdir.
XIX. yüzyıldan itibaren duyumlar üzerinde geniş ölçüde çalışmalar yapılmıştır. Duyumlarla ilgili en önemli kanunlar, Fechner, Müller ve Weber kanunlarıdır.
Kaynak: pixabay.com
Fechner Kanunu uyarıcıyla duyum arasındaki matematik oranı belirtir. Buna göre, bir duyumu meydana getiren uyarıcı iki kat artınca duyum iki kat değil, uyarıcının logaritmasıyla oranlı olarak artar.
Müller Kanunu, aynı uyarıcıların çeşitli organlarda türlü duyumların meydana geldiğini anlatır. Mesela parmağımızla gözümüze bastırırsak ışık, kulağa bastırırsak ses, vücudumuza bastırırsak acıma duyumları meydana gelir.
Weber Kanunu bir uyarıcının duyum haline gelebilmesi için varması gereken en az şiddet derecesini gösterir. Yapılan çeşitli denemeler duyu organlarının son derece hassas olduğunu göstermiştir. Mesela kulak zarının sadece bir santimetrenin 400.000’de biri kadar hareket etmesine yol açan bir titreşim bunu ses olarak duymamıza yeter. Gözümüz bir vatın 100.000.000’da biri kadar ışık veren bir yıldızı seçebilir.
