Ebced hesabı nedir, ne işe yarar? Ebced hesabı nasıl yapılır, hakkında bilgi.
Ebced; Araca “elifba” (Alfabe) deki harfleri daha kolay belletmek için söylenen uydurma sekiz kelimenin ilki “ebced” dir. Bu 8 kelime, sessiz harfler bakımından, İbrani ve Arami dillerindekinin aynıdır. Bu da, Arap alfabesinin İbrani ve Aramiler’den alındığını gösterir.
Arap harflerini kullandığımız devirlerde bizde de okumaya başlayan çocuklara, hem uğur getirir inanışı ile, hem de çocuğun elifbeyi kolaylıkla öğrenmesi için, bu sekiz kelime öğretilirdi. “Ebced tertibi” diye anılan kelimelerle her birinin içindeki harflerin adları ‘şöyle sıralanır:
1) Ebced – Elif (e, a), be (b), cim (c), dal (d); 2) Hevvez = He (h), vav (v), ze (z); Hutti = Ha (h), tı (kalın t), ye (y); A) Kelemen = Kef (İnce k), lâm (I), mim (m), nun (n); 5), Sa’fes = Sin (s), ayın (gırtlak a’sı), fe (f), sad (kalın s); 6) Karaşed = Kat (kalın k), rı (r), şın (ş), te (t); 7) Sehaz = Se (th), hı (kalın h), zet (z); 8) Daziglen = Dat (d-z), zı (z), gayın (kalın g), lâmellf (lâ), ye (y).
Ebced Hesabı
Arap elifbesinde harfler birer sayıya karşılık tutulur. “Ebced tertibi” ne göre ilk on harf 1’den 10’a kadar sayılır. Ondan sonra gelen harfler 100’e kadar onar onar artar Yüzden sonrada 1000’e Kadar yüzer yüzer gider. Bu duruma göre, her harfin karşılığı olan sayılar şunlardır:
Elif (a, e) = 1;. Be (b) = 2; Cim (c) = 3; Dal (d) =. 4; He (h, e) = 5; Vav (v, u) = 6; Ze (z) = 7; Hı (kalın h) = 8; Tı (kalın t) = 9; Ye (y, i) = 10.
Kef (ince k) = 20; Lâm (I) = 30; Mim (m) = 40; Nun (n) =,50; Sin (s) = 60; Rı (r) = 200; Şın (ş) = 300; Te (t) = 400; Se (peltek s) = 500; He (ince h) = 600; Zal (peltek z) = 700; Dat (z-d) = 800; Zı (kalın z) = 900; Gayın (kalın g) = 1000.
Ebced hesabı bazı olayların tarihlerini kelime, terkip ve daha ziyade mısra halinde anla’tmak İçin kullanılır. Birçok savaş, zafer, cami, köprü, doğum, ölüm veya büyük memuriyetlere geçiş tarihleri bu gibi mısralarla anlatılmıştır. Süruri gibi, zarif ve sanatlı tarih söylemekte büyük ustalık göstermiş şairler vardı.
Ebced hesabı ile yapılan tarihlerin muhtelif şekilleri vardır Mısranın bütün harfleri hesap edildiği zaman “Tam tarih” denir Mısradaki noktalı harfler hesap edilirse, “Mücevher tarih”, yalnız noktasız harfler ele alınır da buna göre tarih çıkarılırsa “Mühmel tarih” olur. Şairler, verdikleri tarihin hangi çeşitten olduğunu daba önceki mısralarında belirtirlerdi. Tarih mısralarında rakam eksik veya fazla ise şair bunu “ta’miye” denilen bir şiir hüneriyle düzeltir, böylece düşürülmek istenilen tarih tamamlanmış olurdu.
