Edimsel Koşullanma Nedir? Örneklerle Açıklama

0
Advertisement

Edimsel koşullanma nedir, edimsel koşullanma yoluyla öğrenme nasıl olur? Pekiştirme, pekiştirici, örneklerle açıklaması.

Edimsel (Araçlı) Koşullama: Ödüle götüren ya da cezadan kurtaran bir davranışın kazanılmasını öğretir. Organizmanın istenen tepkiyi göstermesinden sonra doğal uyarıcı verilerek oluşturulan koşullanmadır.

Edimsel koşullama kutusuna konulduğunda, sıçan çeşitli davranışlar yapar: Kutunun içinde dolaşır, nesnelere bakar, onları koklar, kurcalar. Bu davranışlar rastlantısal olarak yapılır, bu nedenle eşitlilik gösterir. Sıçanın davranışlarından biri de yiyecek kutusunun bulunduğu yere gelmek olur. Sıçan bu alanı koklar, kurcalar. Davranışlardan biri pedalın itilmesini sağlar. Pedalı itme davranışı sonucunda yiyecek parçası kutuya düşer. Yiyecek olumlu pekiştireçtir. Sıçan onu yer ve açlığı azalır. İzleyen gün kutuya tekrar konulduğunda sıçan yine çeşitli davranışlar yapar, yine bunlardan bir tanesi pedala basmadır. Yiyeceğini alır ve yer. Sıçan kısa sürede, pedala bastığında yiyecek almakta olduğunu öğrenir. Rastlantısal davranışlar ortadan kalkar. Aç sıçan kutuya konulduğunda hemen pedala basar ve yiyeceğini alır. Bu durum yiyeceğe ulaştırmayan davranışların söndüğünü, ulaştıran davranışın kuvvetinin arttığını göstermektedir.

Pekiştirme-Pekiştirici: Bir davranışın tekrar edilmesinin sağlanmasına pekiştirme denir. Bu davranışı kuvvetlendiren ya da ortaya çıkma olasılığını artıran herhangi bir uyarıcıya da pekiştirici denir.

– Olumlu Pekiştirme: Davranışın ortaya çıkma olasılığını artıran pekiştirmedir.

– Olumsuz Pekiştirme: Bir ceza değil, rahatsız edici bir durumun ortadan kalkması ile oluşmuş bir ödüllendirmedir. Kaldırıldığı ya da verilmediği zaman davranışın ortaya çıkma olasılığını artıran pekiştirmedir.

Advertisement

– Birincil Pekiştireç: Fizyolojik güdülere (birincil güdülere) doyum sağlayan pekiştireçlerdir. Örnek: Su, yiyecek v.b

– İkincil Pekiştireç: Sonradan edinilen gereksinimlere doyum sağlayan pekiştireçlerdir.

– İstenmeyen davranışın bastırılmasında ceza kullanılır. Organizmanın ceza aldığında bir daha aynı ya da benzeri davranışı yapmaması beklenir. Ancak ceza her zaman beklenen etkiyi yaratmayada bilir.

Zamanlama ve Biçimlendirme: Hem klasik koşullanmada hem de edimsel koşullanmada pekiştirici ile öğrenilecek davranış eşleştirilir. Bu eşleştirmede pekiştirici, uyarıcıdan veya davranıştan hemen sonra verilmelidir. Bu süre uzarsa, öğrenme gecikir.

Olumlu ve olumsuz pekiştirmeleri planlı bir şekilde kullanarak davranışa yön vermeye biçimlendirme adı verilir. Örneğin, bir çocuğa “su” demesi öğretilirken biçimlendirmeden yararlanılabilir. Anne çocuğu, önce herhangi bir ses çıkardığında ödüllendirir. Sonra “su” kelimesine benzer sesler için, son olarak da “su” kelimesine çok benzeyen bir kelime için ödüllendirir.

Advertisement


Leave A Reply