Ekonomik Faaliyetlerin Sınıflandırılması, Birincil, İkincil, Üçüncül Faaliyetler

0
Advertisement

Ekonomik Faaliyetler nelerdir, nasıl sınıflandırılır? Ekonomik Faaliyetlerden tarım, balıkçılık, ormancılık, enerji kaynakları, sanayi hakkında bilgi.

Ekonomik Faaliyetlerin Sınıflandırılması

Ekonomik faaliyet hiç bir zaman tek başına alınamaz. insan maddi gereksinimlerini karşılamak için tüketir, tüketmek için ise önce üretmesi gerekir. Tüm bunlarda birbiriyle ilişkili çok çeşitli faaliyetler dizisini oluşturur. Bunları tüketim, üretim ve ticaret olmak üzere üç gruba ayırabiliriz.

Tüketim

Mal ve hizmetlerin kullanımıdır.

Üretim

Mal ve hizmetlerin doğrudan sağlanmasını ifade eder. İnsanın çok büyük boyutlara varan ve çok geniş çeşitlilik gösteren faaliyetlerini birincil (Primer), ikincil (Sekonder) ve üçüncül (tersiyer) faaliyet olarak sınıflandırılır.

Birincil ekonomik faaliyetler

Temel maddeleri doğrudan doğruya ya da detaylı biçimde doğal çevreden almaya dayanan bu üretim şekli beş faaliyeti içine almaktadır. Bunlar;

  • **Avcılık ve toplayıcılık
  • **Tarım ve hayvancılık
  • **Ormancılık
  • **Balıkçılık
  • **Madencilik

Avcılık ve toplayıcılık insanın yaşamını sürdürme yollarının en eskidir ve biyolojik ortamdan doğrudan yararlanma demektir. Tarım, insanın denetimi altında bitki ve hayvan yetiştiriciliğidir. Ormancılıkla ilgili üretim faaliyetleri, insanın doğal ormanlardan kendisine yararlı ürünler almasıdır. Balıkçılık, su kütleleri (deniz ve göl) ve akarsulardan buralarda yaşayan canlıların alınmasıdır. Maden çıkarımı ise topraktan maden ve kayaçları almaktadır.

Advertisement

TARIM

tarım

Kaynak: pixabay.com

  • **Tarım, yeryüzündeki belli başlı üretim şekillerinden en gerekli ve de en yaygın olanıdır. Tarımın yeryüzündeki en yaygın faaliyet olması yanında, tarım toprakları da yeryüzünün en önemli kaynaklarıdır.
  • **Dünya nüfusunun yarısını kırsal nüfus oluşturmaktadır.
  • **Tarımsal faaliyetler doğal koşullardan etkilenen ekonomik faaliyetlerin başında gelir. Herhangi bir yerde yetiştirilen bir ürün, herşeyden önce, oradaki iklim, toprak ve yerşekilleri koşullarına bağlıdır.
  • **Tarım için arazi gerekir. Ancak tüm araziler tarıma uygun değildir. Tarım topraklarını daha yoğun kullanmak için drene etmek, etrafını çevirmek, sürmek ve iyileştirmek için işgücü ve para yatırımı gereklidir.
  • **Tarımın gelişmesi insanlığın en ileri adımlarından biridir.
  • **Dünya tarımının evrensel özelliği çeşitliliktir. Sözü edilen çeşitlilik yetiştirilen ürün ve hayvanlarda, kullanılan alet ve uygulanan yöntemlerde ürünün kalitesi ve miktarında olduğu kadar geçim tipinden ticari tipe kadar değişen, üretim amacında da görülür.
  • **Dünya karalarının halen yaklaşık üçte biri tarımsal anlamda kullanılmaktadır. Devamlı olarak ekili-dikili durumda bulunan arazinin miktarı ise tarım alanlarının ellide biridir.
  • **Dünyada tarımsal alanlar içinde en fazla yer kaplayan ürünler, aynı zamanda dünyanın temel gıda maddelerini de oluşturan tahıllardır.
  • **Dünyada hasat edilen alanların yarıdan fazlasında buğday, pirinç ve mısır üretilmektedir.
  • **Yeryüzünde tarım yapılan alanların dağılışını gösteren harita incelendiğinde, bu alanların özellikle ılıman iklim koşullarının egemen olduğu yerlerde görülür. Kutuplar, çöller ve yoğun ormanların bulunduğu yerler tarım faaliyetlerinin hiç olmadığı alanlardır. Ancak doğal koşulların tarım faaliyetlerini engellediği bu alanlar dışında da tarımın yeryüzünde eşit olmayan bir biçimde dağılmış olduğu açık bir durumdur.
  • **Dünya nüfusunun yaklaşık yarısı tarım ve hayvancılıkla uğraşmaktadır.
balıkçı teknesi

Kaynak: pixabay.com

BALIKÇILIK:

  • **İnsanlar eskiden beri su kütleleriyle sıkı bir bağlantı içinde olmalarına karşılık ilk uğraşları arasında balıkçılık faaliyetleri diğer ekonomik faaliyetlere göre daha az önemli kalmıştır.
  • **Balıkçılık faaliyetleri tatlı su ve kıyı balıkçılığı ile açık deniz balıkçılığı olarak iki şekilde yapılır.
  • **Denizlerde en önemli balık alanları;
    – Kuzeybatı Pasifik
    – Kuzeydoğu Atlantik
    – Doğu – orta Pasifik
    – Güneydoğu Pasifik
    – Kuzeybatı Atlantik

Tatlı su balıkçılığı daha çok yoğun nüfus topluluklarının bulunduğu alanlarda sürdürülmektedir. Güney, Güneydoğu ve Doğu Asya’da tatlısu balıkçılığı yaygındır.

orman

Kaynak: pixabay.com

ORMANLARDAN YARARLANMA:

  • **Yeryüzü karalarının dörtte birini ormanlar oluşturur. Ormanlar Kuzey Yarımkürede 70° enleminde Güney Yarımküre’de kıtaların en ucuna kadar uzanırlar.
  • **Dünya ormanları tropikal ormanlar ve ortakuşak (boreal) ormanları şeklinde ikiye ayrılmıştır.
  • **Dünya ormanlarının yaklaşık % 55’i gelişmekte olan ülkelerde geri kalanı ise gelişmiş ülkelerde yer alır. Gelişmiş ülkelerde orman alanlarında 20 milyon hektar atış olurken gelişmekte olan ülkelerde de 200 milyon hektar orman kaybı olmuştur.
  • **Günümüzde ormanların azalmasındaki başlıca nedenler:
    – ağaç kesimi yoluyla ormansızlaştırma
    – aşırı otlatma
    – hastalıklar
    – orman yangını
    – hava kirliliği
    – şiddetli fırtınalar
    – ekstrem iklim koşullarıdır.
  • **Dünyada orman tahribi bütün hızıyla sürerken, birçok yerde de ormanlaştırma çalışmaları yapılmaktadır.
  • **Orman çalışmalarının en yoğun olduğu kıta Avrupa’dır.
  • **Gelişmekte olan ülkeler üretim faaliyetlerini yavaşlattığı halde ormanlardan elde edilen çok çeşitli ürünlere olan talep sürmektedir. Gelişme düzeyi yükseldikçe kağıt talebi arttığı için, odun hamuruna olan talep de artmakta ve kağıt sanayisi de önemli bir orman ürünleri tüketicisi durumuna gelmiş olmaktadır.
  • **Ormanların dağılışına ülke düzeyinde bakıldığında, tablolardan da görülebileceği gibi, bazı ülkeler hem geniş ormanlara hemde ülke karasal yüzölçümünde yüksek bir orman oranına sahip iken, bazı ülkelerde ise hem miktar hem de oran bakımından orman örtüsü zayıf bir görünüm vermektedir.
madenci

Kaynak: pixabay.com

MADENCİLİK:

  • **İnsanların en eski uğraşlarından birisi olan madencilik faaliyetleri, yalnızca belirli madenlerin kullanılışıyla sınırlı kalmayıp, aynı zamanda bazı madenlerin birer kültür devri oluşturmasına da yol açmıştıştır. (Bakır devri gibi)
  • **Madenlerden yararlanma esas olarak Büyük Sanayi Devrimi ile başlamıştır.
  • **Dünyada aktif olarak nüfusun yaklaşık % 2’si madencilik faaliyetlerinde çalışmaktadır.
  • **Dünyada ekonomisinde elde edilen gelirin yalnızca % 1’i maden kaynaklarından elde edilmektedir.
  • **Dünyada madenler yeraltı ve yerüstü madenciliği olarak iki şekilde işletilir. Yeraltı madenciliği en pahalı olan madencilik türüdür.
  • **Madenler, metal ve ametal (metal olmayan) şeklinde iki gruba ayrılır.
    – Metal olanlar (Demir, krom, bakır vb.)
    – Metal olmayanlar (petrol, kömür, fosfat vb.)
  • **Yeryüzünde maden yatakları çok eşitsiz bir şekilde dağılmışlardır. Hiç bir alan tüm madenlere birden sahip değildir.
  • **Maden havzalarının dağılışında bölgenin jeolojik yapısı rol oynar.
İkincil Ekonomik Faaliyetler

En ilkelinden en gelişmişine kadar her toplumda doğadan elde edilen hammaddeleri insanın kullanacağı şekillere sokan faaliyetlerdir, ikincil ekonomik üretim, enerji üretimiyle, inşaat dahil tüm imalat ve sanayi sektörünü içine alır.

ENERJİ KAYNAKLARI:

  • **Mal, hizmetler, insan ve bilginin hareket ettirilmesi, ticari tarımın ve kitlesel üretim yapan sanayi faaliyetlerinin gelişmesi tamamen enerjinin elde edilmesine bağlıdır.
  • **Günümüzde dev boyutlara varan enerji üretim ve tüketimi ağırlıklı olarak geleneksel enerji kaynaklarına dayanmaktadır.
  • **Alternatif olabilecek kaynaklardan daha fazla yararlanma üzerinde de sürekli durulmakla birlikte dünya enerji toplamındaki payı azdır. ^
  • **Tükenebilir enerji kaynakları; maden kömürü, linyit, petrol, doğal gaz ve uranyumdur.
  • **Alternatif enerji kaynakları ise, güneş, rüzgar, biyomas, gel-git, jeotermal’dir.
otomotiv sanayi

Kaynak: pexels.com

SANAYİ:

  • **Hammaddenin işlenmiş ya da yarı işlenmiş madde haline getirilmesi işlemine sanayi denir.
  • **Sanayinin kurulması için;
    – sermaye
    – hammadde
    – işgücü
    – enerji
    – ulaşım ve pazarlama koşulları gereklidir.
  • **Sanayinin temel kuruluş koşullu hammaddedir, hammadde ile sanayi işletmelerinin birbirine yakın olması verimliliği artırmaktadır.
  • **Her sanayi kolu hammaddeye yakın olmak zorunda değildir. Dayanıklı hammaddelerin sanayi tesisleri uzağa kurulabilir. Ancak bu durumda ulaşım sorunu ortaya çıkar.
  • **Hammadde ile sanayi kuruluşu arasında ulaşımın elverişli olması sanayinin gelişmesinde önemli etkendir.
  • **Herhangi bir ülkede, çeşitli sanayi kollarının kurulup gelişmesi onların bütün hammaddelerinin ülkede bulunması gerekmez.
  • **Günümüzde bir çok sanayileşmiş ülkeler hammadde gereksinimlerini, başka ülkelerden almaktadır.

Üçüncül Ekonomik Faaliyetler

Bu üretim tarzı mallardan çok hizmetlerin ticari yö-nünü içine almaktadır. Günümüzde çok sayıda kişi ve faaliyet görev almaktadır. Bunlar, üreticilerle tüketici- -1 leri birbirine bağlar, böylece de ticareti kolaylaştırır.

TİCARET:

  • **Ülkelerin ürettikleri malların ya da hammaddelerin fazlasını diğer ülkelere satması ya da tam tersi olaya ticaret denir.
  • **Ülkelerin dış alım (ithalat) ve dış satım (ihracat) faaliyetlerinin toplam değeri dış ticaret hacmi olarak adlandırılır.
  • **Bir ülkenin dış satımından elde ettiği gelir, dış alımına ödediği giderden fazla ise o ülkenin dış ticaret fazlası var demektir. Bu durumun tersi ise dış ticaret açığı olarak adlandırılır.
  • **Ülkelerin ekonomilerinin güçlü olduğunun en önemli göstergesi dış ticaret hacimlerinin büyük olmasıdır.
  • **Ülkelerin dış ticareti üzerinde;
    – ulaşım olanakları,
    – yerli üretimin miktarı ve kalitesi,
    – nüfusun miktarı ve artış hızı,
    – gümrük vergileri gibi etmenler etkilidir
  • **Türkiye’nin dış ticaret hacmi yıllara göre büyümüş olsa da henüz yeterli düzeyde değildir.
  • **Türkiye’nin dış ticareti sürekli açık vermektedir. Bu durum;
  • – Dış pazarlarda yaşanan rekabet güçlükleri
    – Hızlı nüfus artışı
    – Dışarıdan alınan ağır sanayi ürünlerine ödenen giderlerin fazla olması ile ilgilidir.


Leave A Reply