Ekstraksiyon, özütleme, çekme yöntemi ile homojen karışımların ayrılması nedir, nasıl yapılır? Ekstraksiyon örnekleri, sanayide kullanımı.
Ekstraksiyon Yöntemi İle Ayırma Nedir?
Bir maddenin farklı çözücülerde çözünürlükleri farklıdır. Bir madde bir çözücüde çözünürken başka bir madde aynı çözücüde hiç çözünmez. Benzer şekilde bir maddenin bir çözücüdeki çözünürlüğü çok küçük olabilirken başka bir çözücüdeki çözünürlüğü çok büyük olabilir. Örneğin, iyot katısı suda çözünmez denecek kadar az çözünür. Fakat karbon tetraklorür 
Maddelerin farklı çözücülerdeki çözünürlüklerinin farklı olması kullanılarak karışımlar bileşenlerine ayrılabilir.
Karışımdaki bir maddenin bir çözücü yardımıyla karışım ortamından alınarak çözücü ortamına geçirilmesine ekstraksiyon (özütleme, çekme) denir.
Ekstraksiyon hem laboratuvar çalışmalarında hem de ilaç, petrol, kozmetik, gıda gibi birçok endüstriyel alanda kullanılan bir ayırma yöntemidir. Ayrıca gündelik hayatta da ekstraksiyon yöntemi yaygın olarak kullanılır.
İçinde sıcak su bulunan bir bardağa bir poşet çay konduğunda çaydaki bazı maddelerin suda çözünmeye başladığı görülür. Bu da çaya renk ve tat veren maddelerin çay yapraklarından su ortamına geçtiğini gösterir. Yani bu maddeler su yardımıyla çay yapraklarından çekip alınmıştır. Dolayısıyla çayın demlenmesi bir ekstraksiyon örneğidir.
Bir sıvıda çözünmüş hâlde bulunan bir madde daha iyi çözündüğü bir başka sıvı ortamına alınabilir. Örneğin, suda çözünmüş hâlde çok az bulunan iyot çözeltisine bir miktar karbon tetraklorür eklendiğinde iyot su ortamından karbon tetraklorür ortamına geçer. Çünkü iyot karbon tetraklorürde daha iyi çözünür. Karbon tetraklorür suyla karışmadığından ayrı bir faz (katman) oluşturur. Daha sonra bu katman ayırma hunisi yardımı ile sudan ayrılır. Eğer iyot saf olarak elde edilmek istenirse karbon tetraklorürün uzaklaştırılması yeterlidir.
Sanayide Kullanımı
Ekstraksiyon yöntemi sanayide en çok şeker pancarından şeker üretimi ve bitkilerden esans, aroma, ilaç ve bitki özü gibi maddelerin elde edilmesinde kullanılır. Ayrıca bazı üretilen maddelerin saflaştırmasında da kullanılır.
***Ekstraksiyonda maddenin alındığı karışıma ekstrakte edilen, çözücüye ekstrakte eden ve elde edilen çözeltiye ise ekstrakt adı verilir. Örneğin, çay yapımında, katı çay yaprakları ekstrakte edilen, su ekstrakte eden çay ise ekstrakt olur.
Ekstraksiyon yönteminde karışımın ve ortamından ayrılacak maddenin özelliğine göre uygun çözücü seçilir. Bu neden ekstraksiyonda sudan başka, aseton, bazı alkoller, sıvı yağlar ve karbontetraklorür gibi farklı çözücüler de kullanılır.
