Elektromıknatıs nedir? Ne işe yarar, nasıl kullanılır? Elektromıknatıs yapımı, çalışma prensibi ve elektromıknatıslar hakkında genel bilgiler.
İçinden elektrik akımı geçen bir bobin her zaman bir mıknatıs gibi olur, fakat bobin bir demir göbek üzerine sarılmışsa magnetik etkisinin şiddeti çok daha büyüktür. Elektromıknatıs denen şey yumuşak demirden bir göbek üzerine sarılmış bir bobinden ibarettir. Bu bobinden bir elektrik akımı geçtiği zaman bu sistem bir mıknatıs gibi davranır, fakat akım kesilir kesilmez o anda mıknatıslığını kaybeder. Yani bir elektrik anahtarına dokunuvermekle bunu bir mıknatıs haline getirmek veya mıknatıslığını yok etmek mümkün olur, elektromıknatısın faydalı bir alet olmasının sebebi de budur.
Alelade bir demir parçasının mıknatıs olmamasının sebebi, bu demir parçasının içinde, her biri başlı başına «küçük bir mıknatıs» olan mıknatıslanma bölgeleri (dümenleri) bulunmasıdır. Bunlar kapalı bir halka halinde uç uca dizilmiştir, bu şekilde birinin kuzey kutbu ötekinin güney kutbu tarafından yansızlaştırılır ve demir dışarıdan hiç bir çekemez. Fakat bobinden bir elektrik akımı geçtiği zaman bobin bir magnetik alan doğurur; bu alan içerisine bir demir parçası konursa, demirin içindeki «küçük mıknatıslar», uçlarında başka demir parçalarını çekebilen magnetik kutuplar meydana gelmek üzere zincir halinde dizilir, yani demir göbek bir mıknatıs olur. Burada meydana gelen magnetik etkinin şiddeti de bobinden geçen akımı değiştirerek kontrol edilebilir.
Elektromıknatısın sayısız faydalı tatbikatının hepsinde bu aletin değeri sadece içinden elektrik akımı geçince mıknatıs olmasından değil, aynı zamanda akım kesildiği zaman mıknatıslanmasını kaybetmesinden ileri gelmektedir. Genel olarak bir mıknatısın etkisine karşı kolayca tepki gösteren yani kolay mıknatıslanan madenler mıknatıslanmasını da kolaylıkla kaybeder, halbuki zor mıknatıslanan madenler bu mıknatıslanmayı daha uzun zaman saklar. Elektromıknatıs yapmak için en elverişli malzemeyi, yani aralıklı olarak bir magnetik alanın etkisi altında bulunduğu zaman ani olarak mıknatıslanan ve ani olarak mıknatıslığını kaybeden bir madeni bulmak için birçok araştırmalar yapılmıştır. Sonunda gayet saf yumuşak demirin bu maksada en uygun malzeme olduğu anlaşılmıştır, fakat buna az miktarda kalay, alüminyum, vanadyum, arsenik ve silisyum ilave edilmesiyle daha iyi sonuçlar elde edilebilir.
Elektromıknatısların endüstride kullanıldığı önemli yerlerden biri büyük demir parçalarının ve hurda demir yığınlarının bir yerden bir yere nakledilmesidir. Bu halde, gayet kuvvetli bir elektromıknatısa ihtiyaç olduğu zaman, demir göbeğin etrafına sarılan bobinde çok sayıda halka bulunur ve bobinden de büyük bir akım geçirilir.
Elektromıknatısların, belki en fazla kullanıldığı fakat daha az göze çarpan bir tatbikatı alelade kapı zilleridir; pille (doğru akımla) çalışan tipte bir zilin şeması bu sayfada görülmektedir. Kapıdaki düğmeye basılma-sıyle bir elektrik devresi tamamlanır ve elektromıknatıstan bir doğu akım akar. Bu elektromıknatıs karşısındaki bir kolu (ki buna armatür denir) kendine doğru çeker. Armatür elektromıknatısa doğru hareket edince bu nun ucuna bağlı bir tokmak bir çana vurur. Fakat armatürün hareketi aynı zamanda elektrik devresini de açar. O zaman akım Kesilir, elektromıknatıs mıknatıslığını kaybeder ve armatür yaylanıp ilk konumuna döner. Fakat bu konumda armatür tekrar devreyi kapatır ve bobinden gene akım geçmesine sebep. olur. Böylece kapıdaki düğmeye basıldığı sürece bu işlem gayet çabuk bir şekilde boyuna tekrarlanır.
