Elmas Nedir? Elmasın Özellikleri Nelerdir? Elmas Hakkında Aradığınız Tüm Bilgiler

1
Advertisement

Elmas nedir? Elmas ismi nereden gelir? Elmasın özellikleri nelerdir, dünyadaki elmas yatakları, madenleri, oluşumu, elmas ile ilgili bilgi.

elmas

Kaynak : pixabay.com

Elmas; billurlaşmış saf karbondan oluşan değerli kristaldir. Sözcüğün kökeni çok sert demir anlamındaki Yunanca adamas sözcüğünden gelir. Bütün cisimler arasında en serti ve dayanıklısı da elmastır. Elmasın tarihi oldukça eskidir. M. O. 100 yıllarında Lâtin yazarı Plinus kralların hazinelerinde bulunan gayet değerli, parlak, sert bir taştan bahsetmiştir ki bu da elmas olsa gerek.

Elmas, billûrlaşmış saf karbondur. Karbon, tabiatta pek bol miktarda bulunur Ağaçların ve her türlü bitkinin bileşiminde karbon vardır. Dünyanın geçirdiği jeolojik değişmeler sırasında bu karbonların bir kısmı fazla sıcaklıktan erimiş, büyük basınçlar altında billûrlaşıp kara ve biçimsiz şeklinden çıkarak elmas haline gelmiştir. Elmasla bildiğimiz maden kömürü arasında pek esaslı bir fark yoktur. Buna rağmen, çeşitli çağlar da suni yollarla elmas yapmaya çalışanların gayretleri boşa çıkmıştır.

Elması “«değerli taş” ve “endüstride kullanılan elmas” diye iki kısma ayırabiliriz. Değerli taş olarak kullanılan elmasın ağırlık ölçüsü birimi kırattır (200 miligr.).

Doğadaki en sert madde olmasına karşın, titreşimlere karşı oldukça dayanıksız olup sert darbelerde kırılabilir. Kimyasal analiz sonuçları elmasın saf karbon atomlarından oluştuğunu göstermiştir. Sertliğinin nedeni, maddenin kristal yapısından kaynaklanır. Bir karbon kristalinde her karbon atomu kendisine aynı uzaklıkta bulunan dört ayrı karbon atomuna bağlıdır. Geometrik olarak her karbon atomu köşelerinde birer karbon atomu bulunan bir tetrahedin ağırlık merkezinde bulunur. Bu tip bir yerleşme düzeni nedeniyle kristal yapıyı ayakta tutan iç güçler en yüksek düzeye ulaşarak elmasa en sert madde özelliğini kazandırır.

Doğada mağmayı oluşturan kayalara karışmış karbonlu maddelerin yerkabuğunun yüksek basıncı altında ergimesi sonucunda oluşur. Yanardağı patlamaları sırasında elmas içeren kayalar kraterden dışarı atılır, bir bölümü ise volkan bacalarını dolduran katılaşmış lavların içinde kalır. Sel suları öteki alüvyonlarla birlikte elmas da taşır. Bu nedenle Brezilya, Kongo ve Hindistan’da elmaslar çoğu kez kurumuş dere yataklarında aranırlar. Güney Afrika‘da ise Kimberley Bölgesi’nde ve Orange Irmağı’nda oldukça zengin elmas madenleri bulunmuştur. Bu bölgelerdeki elmas madenleri dünyanın en derin kuyularındadır. 1940’ta Kanadalı John Thoburn Williamson, Mwadin (Tanganika) Bölgesi’nde Kimberley’den daha zengin madenler buldu.

Advertisement

Elmas doğada bulunduğu gibi yapay olarak da elde edilebilir. İlk kez 1893′ te Fransız kimyacısı Henri Moissan‘ın, denediği yöntemle karbon ergimekte olan demirle doyurulup aniden soğutulduktan sonra demir, asitlerle yok edilerek açığa çıkarılan karbon parçaları arasında mikroskobik elmas parçaları elde edilmeye başlandı. Gözle görülür büyüklükte yapay elmas üretimi ise 1955’te gerçekleştirildi. İlk kez metal karbon karışımına son derece yüksek basınçlar uygulanması (105 atmosfer basıncı) sonucunda General Electric firmasının laboratuvarlarında elde edilen elmas kristalleri kısa sürede endüstrinin gereksinimini duyduğu alanlarda kullanılmaya başlandı. Elmasların büyüklükleri (ağırlıkları) kırat adlı birimle ölçülür. İlk çağlarda mücevher çeşitleri bir ağacın kırat adı verilen tohumlarıyla tartılırdı. Bu tohumlar ağırlık ve boyca mücevherlerle eşdeğerde olduklarından kullanımları avantaj sağlıyordu. Daha sonra Fransa’da bir kırata 0.205 gr, Anglosakson ülkelerinde ise dört tohum 0.259 gr ağırlık eşdeğer olarak benimsendi. Günümüzde ise bir kırat tam olarak 0.2 gr’a eşdeğerdir.

Ender bulunması dışındaki özellikleri elması en aranan mücevherler arasına sokmuştur. Örneğin elmas sertliği nedeniyle çizilmez, atmosferdeki korozyona neden olabilecek maddelere karşı dayanıklılığı nedeniyle sürekli saydam kalır. Ayrıca kırılma indisi (gösterge) en yüksek maddedir (2,42). Bu nedenle elmas yüzeyine çarpan ışığı net bir biçimde gökkuşağı renklerine ayırır. Aydınlatıldığında yarattığı ışık oyunlarına ateş denir. Kimi yüzlerinin ışığı yansıtması ötekilerin ise ışığın yalnızca bazı renklerini yansıtması sonucunda oluşan ateş, elmasın tıraş edilmesiyle ortaya çıkar.

mavi elmas

Kaynak: pixabay.com

Elmas tıraşlamak için iki yöntem vardır: Bölme ve kesme.

Bölme, elmasın çelik uçla vurularak kırılmasıdır. Tüm kristallerde olduğu gibi elmasta bölme düzlemi adı verilen daha dayanıksız bölümler bulunur. Traşlama işlemi bu bölmelerin özenle kırılmasıyla yapılır. Bölmeden sonra taşa kesme işlemi uygulanır. Uçları elmas tozuyla kaplanmış metalik disklerden oluşan testereler, elması kristalleşme yönüne dik bir biçimde ve son derece yavaş keserler. Daha sonra iki elmas birbirine sürtülerek genel biçimlerini almaları sağlanır; temizleme işlemi sırasında ise son geometrik biçimi verilir. Elmaslar genellikle iki ana biçimde yontulur. Kalınlığı fazla olmayan taşlar için iç yüzü düz, dış yüzüyse 24 üçgen yüzden oluşan gül adı verilen biçim yeğlenir. Oylumu büyük elmaslar için ise bölüm piramit biçiminde olup dış bölüm birçok dikey yüzle çevrili geniş yatay bir yüzden oluşur. Ayrıca küresel, üçgen biçimli çok yüzlü yontma biçimleri de vardır.

Değerli saydam ya da hafif renkli (mavi, pembe, kırmızı, yeşil) elmasların yanı sıra gri ve kahverengi tam olarak kristalleşmemiş elmaslar ve karbonado adı verilen, yalnız endüstride kullanılan çok sert siyah elmaslar da vardır. Endüstride özellikle petrol ve doğal gaz sondajları, sert metallerin ve camların işlenmesinde kullanılır. Ayrıca metallerin sertliği bir elmas ucun bu metallerden alınan bir örneğe saplanmasıyla ölçülür. Yaygın olan bu teknik “Vickers deneyi” adıyla bilinir.

Elmas Madenleri

Elmas, toprağın çok derin kesimlerinde elmas tünelleri içinde bulunur. Elmas tünellerinin derinlikleri çok değişiktir. Bu yüzden de elması bulabilmek çok zordur. Elmasın en fazla çıktığı memleketler Hindistan, Güney Amerika, Afrika’dır. Dünyada elde edilen elmasın büyük bir kısmı bu memleketlerdeki elmas madenlerinden sağlanır. Tarihin en eski çağlarından beri Hindistan’ da elmas madenleri işletilmektedir. Her yıl Hindistan’da 2.000 4.000 kırat arasında elmas elde edilir.

XVIII. yüzyılın ortalarından beri Güney Amerika’da elmas madenleri işletilmektedir. Bilhassa Brezilya, İngiliz Guineası, Venezuela’daki madenlerde istihsal fazladır. Son yıllarda Brezilya’da yılda Ortalama 200.000 kırat elmas çıkarılmıştır. Brezilya’da elmas 1725’te keşfedilmiş, 1740’da önem kazanmıştır. XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar da dünyanın en çok elmas çıkaran ülkesi Brezilya’ydı. Maden işçilerinin çoğu, yerlilerdir, gayet ilkel şartlar altında çalışırlar.

Advertisement

Bugün dünyada elde edilen elmasın % 95’i Afrika’nın 10 muhtelif bölgesinden sağlanır. Bunlar, Belçika Kongosu, Ghana, Angola, Sierra Leone, Tanganika, Güneybatı Afrika, Guinea, Orta Afrika Cumhuriyeti’dir. Afrika’da çıkarılan elmas 1870’den bu yana 4.5 tonu bulmuştur.

Elmas

Kaynak : pixabay.com

Elmasın İşlenmesi

Elmas, gerek değerli taş olarak, gerekse endüstride, topraktan çıktığı şekilde kullanılamaz. Her taş temizlendikten, parçalara ayrıldıktan sonra parlatılır. Elmasın rengini değiştirmek de son yıllarda icat edilen fennî usuller sayesinde mümkün oluyor. Aslında elmas, renksiz denecek derecede uçuk beyazdan siyaha kadar çeşitli renklerdendir. Güneş ışığı altında hakiki elmas açık mavi renk alır. En makbul elmaslar renksiz, yahut uçuk mavi renkte olanlardır. Fakat bunlara da pek az rastlanır. Yeşil, pembe, sarı elmaslar pek değersiz süs taşlarıdır. Pek ender olarak kahverengi, süt beyazı elmaslara da rastlanır Endüstride kullanılan elmas ise kahverengi yahut kurşunidir.

Süs eşyası olarak, elmasa değer veren şey, sadece elmasın büyüklüğü yahut rengi değildir. Elmasın asıl değeri kesimindedir. Bu, çok ustalık isteyen bir sanattır. Elmasın pırıltısını da kesimi sağlar. Elmas işlemenin beşiği Amsterdam’dır. Bugün dünyanın birçok şehirlerinde ünlü elmas işleyiciler bulunmakla beraber, elmas meraklıları, taşlarını gene Amsterdam’daki ustalara kestirmeye gayret ederler.

Büyük Elmaslar

Dünyada 100 kırattan daha ağır belli başlı birkaç elmas vardır. Buntardan Cullinan ve Kohinor (Kûh-i Nûr = ışık dağı) elması İngiltere’de kraliyet ailesinin mücevherleri arasındadır. Dünyanın üçüncü derecede büyük elması Hindistan’da Haydarabat Nizamı’ndadır. Eski Fransız krallarına ait elmaslar Paris’te Louvre Müzesi’ndedir. Bu müzedeki Regent elması 146 kırattır.

Elmas, endüstride, kesici alet olarak kullanılır. Ayrıca, parlatma işlerinde de işe yarar. Sertlik denemelerinde, çeşitli maden araştırma işlerinde elmasın büyük faydaları dokunur. Ayrıca elmastan çeşitli kesme aletleri de yapılır.

 


1 Yorum

Reply To cezam Cancel Reply