Emevi hanedanlığında halifelik yapmış olan I., II., ve III: Yezid ile ilgili genel bilgilerin yer aldığı yazımız
YEZİD I. (645 -683)
Emevîler hanedanının ikinci halifesidir. Muaviye’nin oğludur. Annesi «Benikelp» kabilesinden Mîsûn adlı zeki, zamanına göre kültürlü bir kadındır. Söylentiye göre; Muaviye, kendisini bile hicveden bu kadınla anlaşamamış, küçük yaştaki oğlu Yezid’i yanına katarak, kabilesine geri göndermişti. Çocukluğunu annesiyle geçiren Yezid, ondan şiir ve edebiyat zevki almış, gençlik çağına geldikten sonra babasının yanına dönmüştü. Aslında sadece bir vali olan Muaviye, Hazreti Hasan ile yaptığı anlaşmaya uymamış, valiliği saltanat haline getirmeye karar vermişti. Bunun için, daha kendi sağlığında İslâm dünyasını, oğlu Yezid’in hükümranlığını kabule zorluyordu. Çetin çekişmelerden sonra buna muvaffak oldu; oğlunu veliaht tayin ettirdi. Böylece onun ölümünden sonra Yezid, Şam’da 680 yılında tahta çıktı. Bazı Arap ileri gelenleri, bu arada Hz. Ali’nin küçük oğlu Hz. Hüseyin, Yezid’in halifeliğini kabul etmedi. Kûfeliler’in yardımı ile, Yezid’e isyan etti ve Kûfeliler’in çağrısına uyarak halifeliğini ilân için Küfe’ye gitti. Yezid, onu öldürttü.
Yezid, ilk zamanlar sadece Hüseyin taraftarları, ve Şîilerce lanetlenirken, sonraları bu lanetlemeye Sünniler de katıldılar. Yezid adı çevresinde, gittikçe artan bir nefret belirdi. O kadar ki, onun adı, bir zaman sonra hemen hiçbir Müslüman çocuğuna isim olarak konmadıktan başka, bütün İslam dünyasında bir küfür ve hakaret kelimesi olarak kullanılır oldu. Yezid, «Kerbela»dan sonra da Hüseyin’ in yakınlarından, taraftarlarından öc almakta devam etmiş; Medine şehrini zaptederek üç gün üç gece yağma ettirmiş; Mekke’yi mancınıklarla taşa tutturup Kâbe’yi bile kısmen yıktırmıştır. Mekke’yi de yağma ettirmek niyetiyle, oraya giderken, yolda birden hastalanmış ve ölmüştür. Bazı Müslüman kaynaklarında bu ani ölüm, Tanrı’nın gazabına yorulur.
Aşırı ölçüde sert, hiddetli, kinci fakat azimli bir kimse olan Yezid; özel yaşayışında duygulu bir şair olarak tanınır.
YEZİD II — Emevî hükümdarı Abdülmelik’in oğludur. 720 yılında tahta çıkmış; dört yıl halifelik etmiştir. Söylentiye göre çok sevdiği bîr gözdesinin ağzına üzüm atarken, bu üzüm, boğazında kalarak genç kadının boğulmasına sebep olmuş; II. Yezid de bu olaydan duyduğu çok büyük üzüntünün sonucu olarak, bir hafta sonra ölmüştür. II. Yezid, ilkinin aksine yumuşak huylu, adaletsever bir halife olarak ün salmıştır.
YEZİD III — On ikinci Emevî halifesi, I. Velid’in oğludur. 701’de doğmuş, 744’te ölmüştür. III. Yezid, zalim bir kişi olan II. Velid’i öldürterek tahta geçmiş; beş buçuk ay süren bir saltanat devri yaşamıştır.
