Eş anlamlı, anlamdaş ve zıt anlamlı kelimeler nedir, nelerdir? Eş anlamlı ve zıt anlamlı kelimelere örnekler, konu anlatımı
EŞ ANLAMLI (ANLAMDAŞ) SÖZCÜKLER
Yazılışları farklı ama anlamları aynı olan sözcüklere denir.
ÖRNEKLER
İsim-ad
ak-beyaz
sıfat-ön ad
al-kırmızı
eser-yapıt
sağlık-sıhhat
cevap-yanıt
bilgin-âlim
kelime-sözcük
öğrenci-talebe
anlam-mana
öğretmen-muallim
neşeli-şen
görev-vazife
sene-yıl
anı-hatıra
güz-sonbahar
özlem-hasret
baş-kafa
UYARI
Yakın anlamlı kelimeler anlamdaş değildir.
> kılık-kıyafet
> doğru-dürüst
> eş-dost
> yalan-yanlış
UYARI
Sözcüklerin eş anlamlıları cümledeki kullanımları dikkate alınarak belirlenmelidir.
Örneğin;
> “Günümüzde kara gün dostu az bulunuyor.” cümlesindeki “kara” sözcüğünün eş anlamı “kötü” sözcüğüdür.
> “Gökyüzü kara bulutlarla kaplıydı.” cümlesindeki kara sözcüğünün eş anlamlısı ise “siyah” sözcüğüdür.
Örnek Soru
İndirim yapmadınız bari taksit sayısını artırınız. “Bari” sözcüğünün cümleye kattığı anlam nedir?
“Bari” sözcüğünün yerine “hiç olmazsa” sözünü getirdiğimizde cümlenin anlamı değişmez. Dolayısıyla bari sözcüğünün eş anlamlısı “hiç olmazsa” sözüdür.
ZIT (KARŞIT) ANLAMLI SÖZCÜKLER
Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklere zıt anlamlı sözcükler denir. Dilimizdeki her sözcüğün karşıt anlamı yoktur.
ÖRNEKLER
güzel-çirkin
gece-gündüz
uzun-kısa
geniş-dar
büyük-küçük
açık-kapalı
canlı-ölü
pahalı-ucuz
acemi-usta
kolay-zor
in-çık
gel-git
gül-ağla
UYARI
Bir kelimenin olumsuzu ile zıt anlamı karıştırılmamalıdır.
Kelime – Olumsuzu – Zıt anlamı
gülmek – gülmemek – ağlamak
inmek – inmemek – çıkmak
almak – almamak – vermek
tatlı – tatsız – acı
akıllı – akılsız – deli
sulu – susuz – kuru
Sözcüklerin karşıt anlamlıları cümledeki kullanımları dikkate alınarak belirlenmelidir.
> “Kara haber tez duyulur.” cümlesindeki “kara” sözcüğünün zıt anlamlısı “beyaz” değil “iyi” sözcüğüdür.
Örnek Soru
“Dar bir vadiyi geçtikten sonra ovaya ulaştık” cümlesindeki dar sözcüğünün karşıt anlamlısı hangi cümlede kullanılmıştır?
A- Olay yerinde geniş çaplı araştırma yapıldı.
B- Bölge, geniş iş alanlarına sahipti.
C- Geniş caddeleri ile modern bir şehirdi.
D- Oldukça kaba saba ve geniş bir adamdı.
Çözüm:
“Dar” sözcüğü bu cümlede gerçek anlamıyla ( genişliği az, yetersiz) kullanılmıştır. Geniş sözcüğü A, B ve D seçeneklerinde mecaz anlamıyla kullanılmıştır. C seçeneğinde ise gerçek anlamıyla kullanıldığından verilen cümledeki “dar” sözcüğünün karşıt anlamı olmuştur. Cevap C
