Demiryolu ulaşımı nedir? Demiryolu ulaşımının özellikleri, tarihçesi, günümüze kadar olan gelişimi hakkında bilgi.
Demiryolu; lokomotif, vagon gibi demir tekerlekli taşıtların üzerine gittiği birbirine koşut iki ray ya da demir yastıklı yoldur. Günümüzdeki rayların temelini 1789’da George Stephenson’un çalışmaları oluşturur.
İlk Demiryolu (At Arabalarının çektiğini görebilirsiniz)
Madenler dışında ilk demiryolu 1801’de Wandsworth ile Croydon arasında, 16 km uzunluğunda döşendi. Atların çektiği vagonlar 1803’ten sonra işlemeye başladı. Bu arada Endüstri Devrimi’ni en önemli buluşu olan buhar gücü ray üzerinde denendi.
İlk Stephenson Lokomotifi
İlk buharlı lokomotifi 1804’te İngiliz mucit ve maden mühendisi Richard Trevithick İngiltere’de yapmayı başardı.
Daha sonra lokomotifler 10 tonluk yük ve 70 yolcuyu 15 km hızla çekebilme gücüne ulaştırıldı. Dökme demir ray yerine 1810’da dövme demirden olanlar kullanılarak lokomotiflerde süspansiyon ve fren geliştirildi. İlk güçlü lokomotif, aralarında George ve Robert Stephenson gibi mühendilerin bulunduğu araştırmacıların çabalarıyla İngiltere’ de yapıldı (1825). Lokomotifti trenlerin ticaret amacıyla kullanılmaya başlanması 1830’dan sonra Liverpool-Manchester arasında gerçekleşti. ABD 1830’da, Fransa 1832’de Belçika ve Almanya 1835’te, Avusturya-Macaristan 1837’de, Hollanda ve İtalya 1839′ da kendi demiryollarını işletmeye başladılar. Özellikle ABD’nin demiryolları kendi tarihiyle birlikte gelişti.
Çarlık Rusyası’nda St. Petersbourg – Moskova arasındaki demiryolu 1851’de ulaşıma açıldı. Asya ülkelerinde (Rusya dışında) ilk demiryolu Hindistan’da yapıldı (1853). Bunu Avustralya (1854), Mısır (1854), Güney Afrika (1869), Japonya (1872) ve Çin (1881) izledi. Dünyanın 9.335 km uzunluğundaki en uzun demiryolu olan Trans-Sibirya Demiryolu çalışmaları 1891’de başladı. 1916’da sonuçlandı. 1846’da Orta Avrupa Demiryolları Yönetim Birliği kuruldu. Uluslararası demiryollarına; Viyana Triyeste arasındaki Sommerig Bağlantısı (1857), Luzern ile Milano arasındaki Gotthard Hattı (1872) ve İstanbul ile Calais arasındaki Doğu Ekspresi (1883’ten 1937’ye kadar) örnek gösterilebilir.
Demiryollarında ilk elektrikli trenler 1895’te Baltimore’da kullanıldı.
Bunu İsviçre’nin Burgdarz-Thoune Hattı izledi. 1903’te Fransa tüm banliyö hatlarını elektrikliye çevirdi. 1920’lerden sonra İtalya, Macaristan ve Almanya yoğun olarak demiryollarının elektrikli duruma getirdiler. Günümüzde Avrupa’da hemen her ülke demiryollarının % 80’ini elektrikli konuma getirdi, bu oran 1950’lerden sonra Fransa ve Japonya’da hızı artırıcı, hatları ve çekicileri geliştirici denemeler başladı. Fransız Ulusal Demiryolu Şirketi’nin 1955’te yaptığı deneylerde 250 km’lik bir hıza ulaşıldıysa da eski hatlar 150 km’ den hızlı gitmeyi engellediği için yenilerin yapımına başlandı ve 1967′ de Paris-Toulouse hattında saatte 200 km’lik hıza ulaşıldı. Japonya’da ise 1964’te Tokyo-Osaka hattında 210 km, 1971′ de Sanyo hattında 250 km hız sağlandı. Federal Almanya ve İtalya hızlı tren yarışma 1970’lerde girdiler. Japonya demiryolu hattındâ gelişme sağlayarak, tek ray (demir yastık) sistemiyle 350 km hıza ulaşan yeni bir sistem geliştirdi. 1981’de Fransa, Paris-Lyon arasındaki hattı 380 km’lik, 1989’da 500 km’lik hıza ulaştı.
