Almanya’da hiperenflasyon ne zaman yaşandı? Hiperenflasyonun nedenleri ve sonuçları nelerdir? Neler yaşanmıştır ve nasıl sonlanmıştır, hakkında bilgi.
Almanya’da Hiperenflasyon
I. Dünya Savaşı sonunda İngiltere ve Fransa, Almanya’yı oldukça ağır şartlar içeren Versailles Antlaşmasi’nı imzalamaya zorlamışlardı. Almanya savaş öncesinde borç veren bir devletken bu antlaşma;
- Almanya’da silahlı kuvvet sayısının 100.000 kişiye indirilmesine, askerlerin işsiz kalmasına dolayısıyla işsiz sayısının artmasına,
- Almanya’nın sınırlarının daralması ile tarım yapılabilen, değerli madenlere sahip arazisinin bir kısmını, bu arazide yaşayan halkını, yani iç pazarının bir kısmını yitirmesine,
- Fransa ve İngiltere gibi galip ülkeler tarafından yüklenen tazminatları ödemesine,
- 1929’da Dünya Ekonomik Buhranı’nı yaşamasına,
- 1933’te Nazi Partisi’nin iktidara gelmesine,
- Borç alan, dışa bağımlı bir ülke hâline gelmesine neden oldu.
Tarım yapılabilir arazinin azalması, Almanya’yı endüstriyel ham maddeleri dışarıdan almaya yöneltti. Alman halkı kısa vadeli çıkarlarını korumanın peşindeydi ve kimse vergi ödemek istemiyordu. Vergi toplama konusunda etkinliği azalan hükümet, sorunu çözmek için para basmaya karar verdi. Kısa vadede işsizlik azaldı, birçok yeni fabrika açıldı, yeni zenginler ortaya çıktı. 1920’lere gelindiğinde yükselmekte olan fiyatlar durdu ve ekonomi dengeye oturdu. Ancak bu dönemde ne Fransa’ya ne de ABD’ye savaş tamiratlarını ödeyememesi ile başlayan yeni darboğaz ülkedeki enflasyonu hiper enflasyona dönüştürdü.
Aslında bu anormal bir durum değildi. Merkez Bankası’nın devamlı para arzını arttırması, savaş tamiratını ertelemesi ve ödeyememesi, Fransa’nın Almanya’nın sanayi bölgesi olan Ruhr’u işgal etmesiyle dış ticaret dengesi iyice bozuldu.
Sanayinin darbe alması, Alman parasına duyulan güveni iyice azalttı. Alman ekonomisi sadece para basılarak devam ettiriliyordu. Bu durum fiyatların artışını hızlandırdı.
15 Ekim 1923 tarihinde Reichsbank’ın yerine Rentenbank devreye girdi. Alman parasının değerini sabitle-di. İngiltere ve İngiltere’nin baskısıyla Fransa, uluslararası bir komitenin Almanya’nın tamiratları ödeme kapasitesini saptamasını ve savaş tazminatının buna göre yeniden düzenlenmesini kabul etti. ABD, “Dawes Planı” ile önce Alman ekonomisini güçlendirecek, sonra savaş tamiratı bedelini ödetecekti.
Başlangıçta enflasyon kontrol altına alındı ama alınan borç üretiminin azalmasına ve işsizliğe neden oldu. Newyork Borsası’nın çökmesiyle Alman ekonomisi tekrar dalgalanma yaşadı. 1932 yılından itibaren enflasyon zamanında ortaya çıkan zenginler ve fabrikalar kayboldu. Almanya’nın sanayi kapasitesinin Avrupa’nın çok gerisinde kaldığı ortaya çıktı. Para basılmasının durdurulmasıyla işsizlik çok büyük boyutlara ulaştı. Almanya’da hiperenflasyonun sonrasında ekonomik krizin bir sonraki dönemi olan stabilizasyon (dalgalanmaları minimuma indirme) dönemi başladı.
