Ezra Pound kimdir ve ne yapmıştır? Ünlü şair ve eleştirmenin hayatı, biyografisi ve eserleri nelerdir? Ezra Pound’un edebiyattaki yeri ve önemi.
Ezra Pound
Ezra Pound; (d. 30 Ekim 1885, Hailey, Idaho, ABD – ö. 1 Kasım 1972, Venedik, İtalya), ABD’li şair ve eleştirmendir. 20. yüzyıl İngiliz ve Amerikan şiirinin gelişimini derinden etkilediği için “şairlerin şairi” olarak nitelendirilir.
Gençliği ve ilk yapıtları
Idaho’da küçük bir madenci kasabasında doğdu. İki yıl Cheltenham Askeri Akademisi’ne devam ettikten sonra, oradan ayrılarak liseyi Wyncote’da bitirdi. 1901-03 arasında Pennsylvania Üniversitesi’nde okudu; ömür boyu dost kalacağı şair William Carlos Williams’la orada tanıştı. New York’taki Clinton’da Hamilton College’ın felsefe bölümünü bitirdikten sonra, lisansüstü çalışması yapmak üzere 1905’te Pennsylvania Üniversitesi’ne döndü ve ertesi yıl lisansüstü diplomasını aldı. Doktora derslerini bir yıl izledikten sonra okuldan ayrıldığında, İngiliz dili ve edebiyatının yanı sıra Latince, Yunanca, Fransızca, İtalyanca, Almanca ve İspanyolcayla Provans ve Anglosakson dilleri konusunda da bilgi sahibiydi.
1907’de Indiana’da Crawfordsville’deki Wabash College’da Roman dilleri dersleri vermeye başladı. Ertesi yıl işten ayrılarak Avrupa’ya gitti. Avrupa’yı daha önce de ziyaret etmiş, 1906’da Philadelphia’da çıkan Book News Monthly dergisinde yayımladığı ilk makaleleri için bilgi toplamıştı. Bu makalelerden “Raphaelite Latin” (Raffael-lo Latincesi) Rönesans dönemi Latin şairlerini, “Interesting French Publications” (İlginç Fransızca Yayınlar) trubadurları konu alıyordu. Aynı dönemde yazdığı bir başka makale ise, “Burgos, a Dream City of Old Castile” (Eski Kastilya’nın Düş Kenti Burgos) başlığını taşıyordu.
Pound, çok az parayla önce Cebelitarık’a ve İspanya’nın güneyine gitti. Daha sonra Venedik’e geçerek 1908’de kendi parasıyla ilk şiir kitabı A lume spento’yu (Sönmüş Mumlarla) yayımladı. Aynı yıl içinde Londra’ya gitti; English Review dergisinde şiirlerini yayımlayacak olan yazar ve yayımcı Ford Madox Ford’la orada tanıştı. Londra’ da ayrıca William Butler Yeats’in çevresine girdi ve düşünür T. E. Hulme önderliğinde bir araya gelmiş “imge okulu” adlı modernist şairler grubuna katıldı.
Yurtdışındaki başarısı
Pound İngiltere’de kısa sürede ünlendi. 1909’da Personae (Kişilikler) ve Exultations (Kutlamalar) adlı şiir kitaplannı yayımladı. Bunlan 1910’da, Londra’daki konuşmalarına (1909-10) dayanan The Spirit of Romance (Romans Ruhu) izledi. Bir süre sonra, edebiyat yaşamını Philadelphia ya da New York kentinde sürdürmek amacıyla ABD’ye gitti, ama başarılı olamayarak 1911’de yeniden Avrupa’ya döndü; italya, Almanya ve Fransa’da bulundu. Aynı yıl haftalık sosyalist New Age dergisinin yayın yönetmeni İngiliz gazeteci Alfred R. Orage’la tanıştı. Orage New Age’in sayfalarını Pound’a açarak, onun sonraki dokuz yıl boyunca küçük, ama düzenli bir gelir edinmesini sağladı.
Pound 1912’de Chicago’da çıkan Poetry dergisinin Londra muhabiri oldu vc az satan bu derginin önem kazanması için çaba gösterdi. Kısa sürede hem İngiliz, hem Amerikan şiirinin sözü geçen eleştirmenleri arasına girdi. Poetry’deki yazılarında Robert Frost ve D. H. Lawrence’in şiirleriyle Jacob Epstein ve Henri Gaudier-Brzeska gibi modernist heykelcilerin yapıtlarını tanıttı. 1912-14 arasında, Hulme’un “imge okulu”nun izinden giden imgecilerin önderi olarak akımın ilk bildirisini kaleme aldı ve şiirde doğrudan, ekonomik bir dil ve kesin imgeler kullanılması gerektiğini savundu. Ayrıca, imgeci şairlerin yapıtlarının toplandığı ilk antoloji olan Des Imagistes’i (1914; İmgeciler) yayımladı.
Modern edebiyattaki öncülüğü
Yeats, Pound’la tanıştığında yeterince ünlüydü; ama yeni ve daha ekonomik bir üslup edinmesinde Pound’un önemli rolü oldu. Pound 1914’te Yeats’in arkadaşı Olivia Shakespear’in kızı Dorothy Sljakespear ile evlendi. Aynı yıl, henüz pek tanınmayan James Joyce’la birlikte çalışmaya başladı ve Joy-ce’un Portrait of the Artist as a Young Man (1916; Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi, 1966) ve Ulysses ( 1922) adlı romanlarını yayımlatmasında ve mali destek bulmasında önemli bir rol oynadı. T. S. Eliot da aynı yıl Pound’un desteğiyle şair ve eleştirmen olarak adından söz ettirdi.
Pound bir yandan da kendi yapıtlarını yayımlamayı sürdürdü. Ripostes (1912; Karşılıklar) ve Lustra (1916; Görkem) adlı şiir kitaplarının yanı sıra eleştiri yazılarını topladığı Pavannes and Divisions’ı (1918; Pa-vanlar ve Bölünmeler) yayımladı. ABD’li Doğubilimci Ernest Fenollosa’nın Doğu edebiyatından yaptığı çeviriler, 1913’te Fenollosa’nın karısı tarafından Pound’a verilmişti. Pound’un bunlara dayanarak erken dönem Çin şiirinden yaptığı çeviriler 1915’te Cathay (Cathay, 1963, 1987) adıyla yayımlandı. Japon No tiyatrosu oyunlarının çevirileri ise 1916-17 yıllarında iki kitap olarak çıktı.
I. Dünya Savaşı’nın vahşeti ve savaş sonrasında İngiltere’yi kaplayan umutsuzluğun etkisiyle Pound Paris’e yerleşmeye karar verdi. En önemli şiirlerinden “Homage to Sextus Propertius” (Sextus Propertius’a Saygı) ile Hugh Selwyn Mauberley’yi (1920) Paris’e gitmeden önce Londra’da yayımladı. Quia Pauper Amavi (1919) adlı kitabı içinde yayımlanan “Homage to Sextus Propertius”, Propertius ve Roma İmparatorluğu aracılığıyla Büyük Britanya İmparatorluğu’ nun 1917’deki durumunu ele alıyordu. 1919’daki İngiliz edebi kültürünün ustalıklı bir tasviri niteliğindeki Hugh Selwyn Mau-berley ise, 20. yüzyılın en beğenilen şiirleri arasına girdi.
Pound Paris’te (1921-24) genç ABD’li yazar Ernest Hemingway‘le tanıştı ve ona destek oldu. Ayrıca François Villon’un şiirlerine dayanan Le Testament (Vasiyetname) operasını yazdı (yapıt 1926’da Paris’te, 1931 ve 1962’de Londra’da BBC tarafından sahnelendi). T. S. Eliot’ın uzun şiiri The Waste Land’i (1922; “Çorak Ülke”) gözden geçirmesine yardımcı oldu ve New York’ta yayımlanan edebiyat dergisi The Dial’in muhabirliğini yaptı.
“The Cantos”
Pound bir süre sonra Paris’ ten bıkarak, 1924’te İtalya’daki Rapallo’ya yerleşti ve 20 yıl burada kaldı. 1925’te, Amerikalı viyolonselci Olga Rudge’dan bir kızı, 1926’da eşi Dorothy’den bir oğlu oldu. Kızını bir İtalyan köylü kadın, oğlunu İngiltere’deki akrabalan büyüttü. Pound 1927-28 arasında kendi dergisi Exile’ı çıkardı. 1915’te yazmaya başladığı uzun yapıtı “The Cantos”un (Kantolar) çeşitli şiirlerini 1930’da A Draft of XXX Cantos (Otuz Kanto Taslağı) adı altında topladı.
Bunu 1930’larda Eleven New Cantos (1934; On Bir Yeni Kanto), The Fifth Decad of Cantos (1937) ve Cantos LII-LXXI (1940; 52-71. Kantolar) ile en iyi yazılarını içeren Make It New (1934; Yenile) adlı kitabı izledi. Bir yandan da müziğe duyduğu ilgi arttı ve 1930’larda Rapallo’da bir dizi konser düzenledi. Ayrıca, Olga Rudge’ın yardımıyla 17. yüzyıl İtalyan bestecisi Antonio Vivaldi’nin yeniden tanınmasında önemli bir rol oynadı. Birbirinden bağımsız sayılabilecek bölümlerden oluşan Guide to Kulchur (1938; Kültür Kılavuzu) ise, kültür ve tarih alanındaki araştırmalarının ürünüydü.
Pound 1930’lardaki uluslararası ekonomik bunalımın etkisiyle tarihle ilgilenmeye başladı; özellikle de, “toplumsal kredi” kavramının yaratıcısı İngiliz iktisatçı C. H. Douglas’la tanıştıktan (1918) sonra ilgi duyduğu iktisat tarihine yöneldi. Hükümetlerin ve halkın para ve bankacılık konularını anlamamaları kadar uluslararası bankacılık kuruluşlarının parayla oynamalarının da dünyayı savaşa sürüklediğine inanıyordu. Bu nedenle para reformunu savunan ABC of Economics 1933; Ekonominin ABC’si), Social Credit 1935; Toplumsal Kredi), What Is Money For? (1939; Para Ne İçindir?) gibi kitaplar yazdı. Aynca politikaya da ilgi duyarak Jefferson and/or Mussolini’de (1935; Jefferson ve/veya Mussolini) İtalyan diktatör Benito Mussolini‘yi desteklediğini açıkladı. Birbirinden kopuk bir dizi kişisel ve tarihsel episoddan oluşan “Kantolar”ındaki üslubun bu yıllarda giderek daha denetimsiz olmaya başladığı görülür.
ABD karşıtı radyo yayınları
Avrupa’da savaş tehlikesinin artması üzerine Pound 1939’da ABD’ye dönerek, İtalya ve ABD arasında çıkabilecek bir savaşı önlemeye çalıştı. Ama umutsuzluğa kapılarak yeniden İtalya’ya döndü. İtalya ile Amerika’nın savaşa girmesinden sonra 1941-43 arasında, Roma Radyosu’na yaptığı yüzlerce programda James Joyce’tan Yahudi bankerlerin ABD yönetimi ve para politikaları üzerindeki etkisine kadar çok çeşitli konuları ele aldı ve Amerika’nın savaşta izlediği tutumu açıkça suçladı. 1945’te Amerikan birliklerince tutuklanarak, Piza yakınlarındaki savaş suçluları kampında altı ay hapis yattı.
The Great Digest & Unwobbling Pivot (1951; Konfüçyüs, Özdüşünü Sarsılmaz Eksen Başak, 1981) adıyla yayımlanan Konfüçyüs çevirilerini, güç koşullara karşın hapiste yaptı. “Kantolar” dizisinin en etkileyici bölümlerinden The Pisan Cantos’u da (1948; Piza Kantoları) orada yazdı. Vatana ihanet suçuyla yargılanmak üzere ABD’ye getirilen Pound, bir grup doktorun akli dengesinin yargılanmasına engel oluşturduğu yolunda bir rapor vermesi üzerine 1946’da akıl hastası suçluların kapatıldığı Washington, D. C.’deki Saint Elizabeth Hastanesi’ne yatırıldı ve 1958’e değin 12 yıl orada kaldı. “Kantolar” dizisinin devamı olan Section: Rock-Drill (1955) ve Thrones u (1959; Tahtlar) orada yazdı. Gene orada, The Classical Anthology’de (1954; Klasik Şiir Antolojisi) topladığı eski Çin şiirlerini ve Sophokles’in Trakhiniaisini (Trakhis Kadınları) çevirdi. Pisan Cantos’la 1949’da Bollingen Ödülü’nü alması üzerine akıl hastanesine kapatılması yeniden kamuoyunun gündemine geldi. Bunun da etkisiyle yargılanacak durumda olmadığına karar verilerek, kendisine karşı yöneltilen suçlamalar 1958’de geri alındı. Serbest bırakılınca İtalya’ya dönerek Rapallo ve Venedik’te yaşadı.
Pound 60 yıllık yazarlık yaşamı içinde 70 kitap, 1.500 makale yazdı; 70 kadar kitaba katkıda bulundu. Eski Çin ve Mısır şiiri, Japon tiyatrosu ve Sophokles’in yanı sıra, Guido Cavalcanti, Rémy de Gourmount ve Fontenelle gibi şair ve yazarlardan da çeviriler yaptı. Pound’un “Kantolar” dizisinin ilk toplu basımı The Cantos 1948’de, 1-117. kantoları içeren aynı adlı daha yeni bir basım ise 1970’te çıktı. Bu şiirlerden Türkçede yapılmış bir derleme Seçme Kantolar (1983) adıyla yayımlandı.
ÖBÜR ÖNEMLİ YAPITLARI
Şiir. Provença (1910), Canzoni (1911). Umbra (1920), Redondillas, or SomethİHg of Tlıat Sort (1967). Düzyazı. Gaudier-Brzeska (1916), Instigations (1920; Kışkırtmalar). Indiscrétions (1923; Patavatsızlıklar), Antheil and the Treatise on Harmony (1924; Antheil ve Uyum Üzerine İnceleme), Imaginary Letters (1930; Hayali Mektuplar), How to Read (1931 ; Nasıl Okumalı). ABC of Reading (1934; Okumanın ABC’si), Polile Essays (1937; K’bar Denemeler), ” This Be Treason…” (1948; “Bu Vatana İhanetse…”), Literary Essays (1954; Edebi Denemeler). Pavannes and Divagations (1958; Pavanlar ve Sapmalar), Impact (1960; Etki), italyanca düzyazı. Carta da visita (1942; Kartvizit), L’America, Roosevelt e le cause della guerra presenle (1951; Amerika, Roosevelt ve Bugünkü Savaşın Nedenleri), Oro e lavoro (1944; Altın ve Emek).
