Art Nouveau sanat akımı nedir, ne zaman ortaya çıktı ve özellikleri nelerdir? Art Nouveau sanat akımı hakkında bilgi.
Art Nouveau
Art Nouveau; yeni sanat olarak da bilinir, y. 1890-1910 arasında Avrupa ve ABD’de mimarlık, iç dekorasyon, takı, cam tasarımı, afiş ve kitap resmi alanlarında yaygınlaşmış, ince, uzun çizgilerin egemen olduğu bezeme ağırlıklı sanat anlayışıdır. Amacı, 19. yüzyıl sanatının taklitçi, tarihsel üslupçuluğundan sıyrılarak yeni bir üslup yaratmaktı, ilk önce İngiltere’de gelişmeye başlayan akım, kısa sürede Avrupa’ya yayılarak, Almanya’da Jugendstil, Avusturya’da Sezession, İtalya’da stile floreale ya da (Londra’da art nouveau kumaş ihraç eden bir mağazanın adından esinlenerek) stile liberty, İspanya’da da modernismo ya da modernista adlarıyla anıldı.
Art nouveau terimi, bu tür ürünleri sergileyen bir galeri tarafından ilk kez Paris’te kullanılmış ve akım Fransa’da style nouille, style Guimard ve modern style olarak da anılmıştır.
Art nouveau, İngiltere’de geleneksel İngiliz sanatında rastlanmayan, ama ilk kez 1800’Ierin başlarında şair sanatçı William Blake’in, yapıtlarındaki kıvrımlı çizgilerle öncülüğünü yaptığı çizgisellik geleneğinden kaynaklanmıştır. Art nouveau nun ilk müjdecileri, büyük ölçüde organik çizginin anlatımcı niteliklerine dayanan illustratör Aubrey Beardsley’nin estetikçiliği ile uygulamalı sanatlarda yaşayan bir üslubun önemini vurgulayan William Morris’in Arts and Crafts hareketi oldu. Akımın Avrupa kıtasındaki gelişiminde Paul Gauguin’le Henri de Toulouse-Lautrec’in anlatımcı çizgi üstüne yaptıkları araştırmaların ve Batı’ nın yeni tanıştığı Japon baskılarındaki (Ukiyo-e) soyut çizgisel düzenin de etkileri sezilir.
Art nouveau’nun en tipik özelliği simetrik olmayan, dalgalı çizgilerdir.
Genellikle, hareketli soyut biçimlerle iki boyutlu alevleri ya da uçuşan saçları anımsatan çizgiler, simetrik olmayan bir düzenleme içinde kullanılmıştır. Çoğu kez doğadan alınan biçimler inceltilip uzatılarak stilize edilmiştir. Bir çiçeğin sapı ya da goncası, asma filizleri, böcek kanatları ya da benzeri kıvrımlı, zarif doğal biçimler art nouveau sanatçısının esin kaynağı olmuştur. Çizgi bazen zarif ve ince bir etki yaratırken, bazen de ritmik ve hareketli bir güçle yüklüdür. Art nouveau’da bitkisel ve geometrik olmak üzere iki farklı eğilim vardır.
Belçika ve Fransa’da bitkisel örgelerin ağırlıkta olduğu yapıtlar üretilirken, Avusturya ve İskoçya’da daha çok geometrik çizgilerin egemen olduğu görülür. Grafik sanatlarda, çizginin bezeme etkisinin vurgulanması için resme özgü bütün değerler (biçim, mekân, doku ve renk) ikinci plana itilmiştir. Mimarlık ve başka görsel sanatlardaysa üç boyutlu biçim, organik kıvrımlı ve ritmik bir çizgi içinde eritilerek strüktürel bezemenin kaynaşması sağlanmıştır. Ayrıca demir, cam, seramik, tuğla gibi farklı malzemeler serbestçe bir araya getirilmiştir.
Örneğin sütun, direk ve kiriş gibi strüktürel öğeler Art Nouveau bezemeyle bütünleşince, filizleri yayılan kalın asma dallarını anımsatır. Temelde ışık ve hava açıklıkları olan pencereler, bu kaynaşmış strüktür-bezeme düzeni içinde mekânın organik bütünlüğünde zarımsı bir etki yapar. Bu yaklaşım akılcı ve geleneksel mimarlığın net strüktür anlayışını tümüyle yok eden bir tavırdır.
Art Nouveau üslubunda çalışan pek çok sanatçı ve tasarımcı arasında en önemlileri,
Özellikle geometrik çizgiye önem veren ve bu yaklaşımıyla Avusturya’da Sezession’u etkileyen İskoçyalı mimar ve tasarımcı Charles Rennie Mackintosh’tur. Kıvrımlı ve zarif strüktürleriyle, bir başka art nouveau sanatçısı olan Fransız mimar Hector Guimard’ı etkileyen Belçikalı iki mimar Henry van de Velde ile Victor Horta. Çok sayıdaki yapılarıyla Viyana’yı bu akımın bir tür açık hava sergisi haline getiren Avusturyalı mimar Otto Wagner.
Sezession Binası
Otto Wagner’in öğrencisi ve ünlü Sezession Binası’nın (1898) mimarı Joseph Olbrich. Amerikalı cam yapımcısı Louis Majorelle. Çek grafik tasarımcısı Alphonse Mucha. Belçikalı ressam James Ensor. Üç Avusturyalı ressam Gustav Klimt, Oskar Kokoschka ve Egon Schiele. Fransız takı tasarımcısı René Lalique. Geleneksel strüktürlü yapılarını bitkisel art nouveau demir işçiliğiyle bezeyen Amerikalı mimar Louis Henry Sullivan. Yapıları kıvrımlı, canlı renkli organik konstrüksiyonlara dönüştürmede çizginin anlatım olanaklarının ötesine geçen ye akımın belki de en yaratıcı sanatçısı olan İspanyol mimar Antonio Gaudi‘dir.
Art nouveau Türkiye’ye,
20. yüzyılın başlarında II. Abdülhamid’in mimarı olarak İstanbul’a gelen ve Tarabya’daki İtalyan Büyükelçiliği (1905), Beyoğlu’ndaki Botter Apartmanı ve Beşiktaş’taki Küçük Şeyh Zafir Külliyesi’ni (1903-06) gerçekleştiren italyan mimar Raimondo d’Aronco aracılığıyla girmiştir. Birinci Dünya Savaşı’na değin başka mimarlar tarafından da İstanbul’daki çeşitli ev ve apartmanlarda, bazı yapı öğeleriyle bezemelerde uygulanmıştır.
1910’dan sonra art nouveau kısıtlı ve güncelliği tükenmiş bir akım niteliğine bürünmeye başlamış. Giderek bağımsız bir bezeme üslubu olmaktan çıkmıştır. Ama 20. yüzyıl estetik anlayışının tasarım bütünlüğü ilkesine etkisi çok önemlidir.
