Fatih Sultan Mehmet Döneminde Yaşanan Önemli Olaylar ve Nedenleri

Çağ açıp çağ kapatmış büyük bir hükümdar olan Fatih Sultan Mehmet dönemi olayları, savaşları ve İstanbul’un Fethi hakkında bilgiler.

İSTANBUL’UN FETHİ (1453)

Bizans Devleti, en sıkışık zamanlarda Osmanlılara sorunlar çıkarıyordu. Ayrıca Bizans, Osmanlı ülkesi ortasında kalmış, Bizans varlığı Balkanlardaki Türk egemenliği açısından tehlikeli olmaya başlamıştı. Bu nedenle Fatih, İstanbul’u almaya karar verdi. İstanbul, daha önce defalarca kuşatılmış;

• Coğrafi konumunun savunmaya çok elverişli olması
• Çok sağlam surlarla çevrili olması nedeniyle alınamamıştı.

Fatih, İstanbul’un alınması için geniş kapsamlı hazırlıklara girişti.

Yapılan Hazırlıklar

• a. Fatih, ilk önce babasının Sırbistan ve Eflak’la yaptığı antlaşmaları yeniledi.
• b. Güç de olsa Karamanoğlu ile de anlaşma yaptı.
• c. Önce Boğaziçi’nin en dar yerinde daha önce Yıldırım Bayezid tarafından yaptırılan Anadolu Hisarı’nın karşısına Rumeli Hisarı’nı yaptırdı.

Böylece; Hem Karadeniz’den gelebilecek yardımları önlemiş oldu, Hem de Osmanlı askerlerinin Anadolu’dan Avrupa’ya güven içinde geçmelerini sağladı.

• d. 400 parçalık bir donanma oluşturdu.
• e. Avrupa’dan gelebilecek herhangi bir yardım için Balkanlar da bir ordu topladı.
• f. Edirne’de, Şahidenilen büyük toplar döktürdü.
• g. Aşırtma gülleler atacak havan topları ve surlara tırmanmak amacıyla tekerlekli kuleler yaptırdı.

Bütün hazırlıklar tamamlandıktan sonra 1453 yılı kışında, Osmanlı ordu ve donanması istanbul’un fethi için harekete geçti.

Bizans’ın Durumu

• Bu sırada Bizans Devleti, İstanbul ile çevresindeki birkaç kasabadan ibaret kalmıştı.
• Donanma ve ordu yok gibiydi.
• Bizans toplumu, parti ve mezhep kavgalarıyla parçalanmıştı.

Türklerin, kuşatma için yaptıkları hazırlıklara karşı, Bizanslılar da

• Surları ve kaleleri onarttılar.
• Eldeki gemileri Haliç’e çekerek Haliç’in ağzını bir zincirle kapattılar.
• Askerleri ile birlikte ahaliyi surlara yerleştirdiler.

Kentin Galata (Karaköy) kesimini elinde tutan Cenevizliler de savunma hazırlıklarına katıldılar.

İstanbul’un Kuşatılması ve Alınması

Hazırlıklar tamamlanınca Fatih, kentin teslim olmasını istedi. Bizanslılar teslim olmayı reddedince kuşatma başladı. İlk önce Edirne’den gönderilen kuvvetlerle Marmara Denizi çevresindeki limanlar ele geçirildi. Gelibolu’da hazırlanan büyük bir donanma da Çanakkale Bogazı’ndan Marmara’ya girip denizden saldırıya geçti.

Kuşatma, tam 54 gün devam etti. Gücü tükenmiş olan Bizans’ın artık karşı koyacak hali kalmamıştı. Kent, son bir saldırı ile Türklerin eline geçti. (29 Mayıs 1453)

İstanbul’un Alınmasının Sonuçları

1. Doğu Roma imparatorluğu sona erdi.
2. Devlet, hem Anadolu hem de Balkanlarda her bakımdan hareket ve denetim kolaylığı elde etti.
3. Osmanlı Devleti’nin maddi olanakları arttı. Her yönüyle gelişmesi için gerekli ortama kavuştu. Kuruluş devri sona erdi. Yükselme dönemi başladı.
4. Osmanlılar’ın Anadolu ve Rumeli toprakları arasındaki Bizans engeli kalktı. Başkent, Edirne’den istanbul’a taşındı.
5. Kuzey ve Dogu Avrupa’dan gelen ticaret yolu tamamen Osmanlıların denetimine geçti.
6. Osmanlı Devleti’nde merkezi yönetim güçlendi. Padişahın durumunda ve devlet yapısında önemli değişmelere yol açtı. Bundan sonra vezirlik, kul kökenli olanlara verilmeye başlandı. Böylece bürokratik bir aristokrasinin oluşması önlendi.
7. Osmanlı Devleti’nin islâm dünyasındaki prestiji arttı.
8. İstanbul’dan kaçıp İtalya’ya yerleşen sanat ve bilim adamları burada rönesansa katkıda bulundular.
9. Doğu Akdeniz ticaret yollarının Türklerin eline geçmesi üzerine Avrupalılar Hindistan’a ulaşacak yeni yollar aradılar. Bu durum coğrafî keşiflerin başlamasında etkili oldu.

İstanbul’un Alınmasından Hemen Sonra İzlenen Politika

Fatih Sultan Mehmet Han;

• İstanbul’un alınmasının Avrupa’da yarattığı tepkiyi hafifletmek,
• Yeni bir haçlı seferi başlatmak isteyen Papa’nın faaliyetlerini sonuçsuz bırakmak,
• Zaptedilen yerlerin halkını (Rumları) kazanmak için

bir dizi önlem aldı.

1. Ortodoks Kilisesi’nin haklarına dokunmadı. Kilisenin bağımsızlığını ve statüsünü korudu.

Böylece;

• a. Yönetimi altındaki Hristiyanlara hoşgörü ile davrandığını ortaya koydu.
• b. Ortodoks Kilisesi’nin faaliyetlerini kontrol altına almış oldu.
• c. Katolik Kilisesi’ne karşı bir güç oluşturdu.
• d. Balkan fetihleri için Rumların desteğini sağlamış oldu.

2. Cenevizlilerle, Galata halkına da din ve ticaret özgürlüğü tanındı. Bunların mal ve mülklerine dokunulmadı.

3. İstanbul’un alınmasından sonra Fatih, kentin nüfusunu arttırmaya yönelik bir politika izledi. Teşvikler ve zorunlu göçlerle kent nüfusu yüz bine yaklaşırken bir yandan da kentin onarım ve imar çalışmalarına hız verildi.

FATİH DEVRİNDE BALKANLARDAKİ GELİŞMELER

• a. Sırbistan Krallığı kaldırılarak, Osmanlılara bağlı bir sancak haline getirildi (1459).
• b. Mora Yarımadası (bir-iki liman hariç) Osmanlı egemenliğine katıldı (1460).
• c. Eflak, Osmanlı eyaleti haline getirildi (1462).
• d. Boğdan, Osmanlı Devleti’ne bağlandı (1476).
• e. Bosna, Osmanlı egemenliğine alındı. (1463) Bosnalılar zamanla Müslüman oldular.
• f. Hersek Dükalığı, Osmanlı ‘yönetimini kabul etmek zorunda kaldı. (Hersek kesin olarak n. Beyazid zamanında fethedildi.)
• g. Arnavutluk, Osmanlı topraklarına katıldı (1478).

OSMANLI-VENEDİK MÜCADELESİ

Denizlerde Osmanlıların en büyük rakipleri Venedik ve Ceneviz’di. Bu iki devlet de XV. Yüzyılın en güçlü donanmalarına sahipti. Karadeniz ve Ege kıyılarında birçok liman ve kale ile Dogu Akdeniz adalarının neredeyse tamamı bu iki devletin elindeydi.

Osmanlıların İstanbul’u alması, Karadeniz, Ege, Batı Akdeniz kıyıları ile Yunanistan’ı ele geçirmesi Venediklilerin ticari çıkarlarını geniş ölçüde zedelemişti. Bunun üzerine uzun yıllar karada ve denizde Osmanlı-Venedik Savaşları oldu. Osmanlılar karada, Venedikliler denizde güçlüydü. Sonunda, Venediklilier antlaşma yapmayı kabul ettiler. Yapılan antlaşmaya göre (1479):

1. Venedikliler bu savaşta Osmanlılardan, Osmanlılar da Venediklilerden aldıkları yerleri geri verdiler.
2. Venedikliler, Osmanlılara yıllık vergi vereceklerdi.
3. Venedikliler istanbul’da devamlı bir elçi bulunduracaklardı. (Bu elçiler Osmanlı Dev-leti’ndeki Venediklilerin hukuksal davalarına bakacaktı.)
4. Venediklilere bazı ticari ayrıcalıklar verildi.

ANADOLU’DA GELİŞMELER

Anadolu’da bazı beylikler Osmanlılara karşı direniyordu.

• Önce Cenevizlilerin elinde bulunan Amasra alındı. (1461) Peşinden Sinop’ta bulunan Candaroğulları Beyliği’nin devamı olan İsfendiyaroğlulları Beyliği’ne son verildi
• Bir yıl sonra Trabzon Rum İmparatorluğunun üzerine karadan ve denizden sefer yapıldı. IV. Haçlı Seferi sırasında istanbul’dan kaçan Komnenler tarafından kurulan bu imparatorluk direnemeden Osmanlılara teslim oldu (1461). Böylece bütün Karadeniz Bölgesi, Osmanlı yönetimi altına girdi.
• Karamanoğlu İbrahim Bey’in ölümü üzerine oğulları birbirlerine düşmüşlerdi. Fatih bu fırsattan da yararlanarak Karamanoğulları Beyliği‘ne son verdi (1466).
• Fatih, Otlukbeli Savaşı‘yla (1473) Uzun Hasan’ı yendi. Bu savaştan sonra Akkoyunlular, Osmanlılar için bir tehlike olmaktan çıktı.

DENİZLERDE GELİŞMELER

İstanbul’un alınması ile birlikte donanmanın güçlendirilmesine büyük önem verildi. Devletin genişleyen sınırları, beraberinde denizlere egemen olmayı da getiriyordu. Bu nedenle Osmanlılar Fatih devrinde denizlerde de varlık göstermeye başladılar.

İlkönce İmroz, Taşoz, Limni, Gökçeada, Bozcaada, Semadirek alındı (1456). Hemen arkasından Midilli (1462) ve Eğriboz (1470) adaları da ele geçirildi. Bu tarihlerde Kırım ve Azak denizi kıyılarında Cenevizlilere ait önemli ticaret kolonileri vardı (Kefe, Azak ve Menküp gibi). Kırım Hanlığı’nda iç karışıklıklar çıkması üzerine buraya bir sefer yapılmasına karar verildi.

Osmanlıların Kırım üzerine yaptıkları sefer başarılı oldu (1475). Önce Kefe, Menküp ve Azak gibi Ceneviz şehirleri alındı. 1478’de ise Kırım Osmanlılara bağlı bir devlet haline getirildi.

Kırım’ın Alınmasının Sonuçları

• Osmanlılar ipek Yolu’na ve Karadeniz ticaret yollarına sahip oldular.
• Karadeniz’in güvenliği sağlandı.
• Karadeniz’deki son Ceneviz kolonileri de ortadan kaldırıldı.
• Eflak ve Boğdan doğudan kuşatılmış oldu.

Sonraki Gelişmeler

Önemli bir deniz yol kavşağı üzerinde bulunan Rodos Adası üç kez kuşatıldığı halde alınamadı (1480). Kırım ve Venedik sorunu çözüldükten sonra sıra, Güney İtalya’da bulunan Napoli Krallığı’na gelmişti. Gedik Ahmet Paşa güçlü bir donanma ile sefere çıktı. Bazı Ege Adalarını aldıktan sonra Otranto limanını kuşattı ve aldı (1480). Buraya bir kale yaptırdı. Ancak Fatih’in ölümü üzerine geri çağrıldığından daha ileri gidemedi.

Osmanlı Tarihinde Fatih’in Önemi

Fatih; açık düşünceli, ileri görüşlü ve sanatsever bir insandı. Çağının teknolojisinden en iyi biçimde yararlanmış, bilimsel ve sanatsal gelişmelere önem vermiştir. Bunların yanı sıra üstün bir devlet adamıydı.

Osmanlı Devleti’nin temellerini atmış, devlet örgütünü kurmuş ve bunlarla ilgili kanunları hazırlamıştır. Fatih tarafından padişah fermanları birleştirilerek oluşturulan Kanunnâme-i Âli Osman, Osmanlı Devleti’nin temel yasası niteliğindedir. Kaynağını örfi hukukun oluşturduğu bu kanunname ile, padişahın mutlak otoritesi ve devletin sürekliliği sağlanmıştır. Fatih, Osmanlı Devleti’nde Batı kültürüne açılan ilk padişahtır.