Depremlerin oluşumunu sağlayan fay ne demektir? Fay ya da diğer ismi ile kırık hakkında bilimsel bilgilerin yer aldığı yazımız.
Fay (Kırık), kayalardaki kırılma yüzeyleri boyunca oluşan ve gözle görülür ölçüde kaymış yer değiştirmiş yüzey ya da bölgeye verilen isimdir.
Kırılma yüzeylerinin birbirlerine göre yanlara doğru açıldığı, aralarında kaymanın olmadığı yapılara ise “çatlak” adı verilir. Kayma hareketinin oluştuğu düzleme “kırık düzlemi” ya da “kırık aynası” denir. Bu düzlem üzerinde çoğunlukla ve sürtünme nedeniyle, kayma kertikleri oluşur; bunlar kaymanın yönünün belirlenmesini sağlarlar. Kırık düzlemin yatayla yaptığı ara kesittir. Eğimi ise kırık düzlemiyle yatay düzlem arasındaki açı olup, değeri doğrultuya dik dikey bir düzlem üzerinde ölçülür. Kırık düzleminin yeryüzüyle yaptığı arakesite de “kırık izi” ya da “kırık çizgisi” denir.
Kırık düzleminin alt bölümünde, değişik kalınlıklarda “kırık breşi-milonit bölgesi” oluşur. Bu bölge, birbirine göre yer değiştiren iki blok arasındaki kayaçların mekanik olarak parçalanmaları, ufalanmaları, ezilmeleriyle oluşur ve çoğu kez yeni minerallerin oluşumun ya da yeraltı suyunun yeryüzüne çıkmasına elverişli bir ortam sağlar. Kırık düzlemi tam dik olmadığı zaman, bu düzlemin üzerinde bulunan parçaya “tavan bloku“, altında bulunan parçaya da “taban bloku” denir. Bu iki blok arasındaki yer değiştirmenin (kaymanın) ölçüsüne de “atım” ya da “röze” adı verilir.
Eğimi 45°C’den fazla olan kırıklara “büyük açılı kırıklar“, 45°C’den küçük olanlara ise “küçük açılı kırıklar” denir. Kırık oluşumunda kayma hareketi çok kez yalnız bir düzlem üzerinde değil, birbirine az çok koşut bir seri düzlemler boyunca oluşur ve böylece bir kırıklar bölgesi oluşur. Bu bölgenin kalınlığı birkaç metre ya da kilometre olabilir. Kırıklar çoğu kez, arazi üzerinde ya topografyadaki ani değişiklikten ya da tabaka serilerinin düzenli olmayan sıralanışlarından tanınır. Birçok soğuk ve sıcak su kaynakları, mineralizasyon bölgeleri ve şiddetli deprem merkezleri genellikle kırıklar üzerinde bulunurlar. Ormanla kaplı olmayan açık arazide, havadan alman fotoğraflar üzerinde kırıkları tanımak oldukça kolaydır. Kırık bölgelerinde ayrışma şiddetli ve çok kez su sızıntısı olduğundan, bu gibi belirtiler de kırığın tanınmasına yardımcı olurlar. Dik ve keskin topografya yüzeyleri, kataklastik breş ve milonit bölgeleri akarsu yataklarının ani bükülmeleri, belirli kayaç kütlelerinin, kısa ya da uzun yer değiştirmeleri, özellikle genç kırıkların tanınmasında yararlı olmaktadır.
