Ünlü fizikçi, astronom ve matematikçi Fethullah Şirvani neler yapmıştır? Fethullah Şirvani’nin çalışmaları, bilime yaptığı katkıları hakkında bilgi.
Foto: nkfu.com
FETHULLAH ŞİRVANİ
1417 – 1486
ŞİRVAN – ŞİRVAN
MATEMATİKÇİ – ASTRONOM FİZİKÇİ – OPTİKÇİ – TEFSİR ALİMİ
Tam adı Fethullâh b. Ebû Yezid ‘Abdullah b. ‘Abd el-Aziz b. İbrahim eş-Şirvâni eş-Şemâhrdir. Anadolu biliminin öncülerinden olan Fethullâh Şirvani’nin 1417 yılında Azerbaycan’da (Şirvan’da) dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. Eğitiminin ilk yıllarını babasının yanında tamamladıktan sonra Serahs ve Tûs şehirlerinde bulunmuştur. Seyyid Şerif Cürcâni’den dersler alan Şirvâni,16-17 yaşlarında döneminin en meşhur bilim merkezi olan Sermerkand’a gitmiş; burada Uluğ Bey’in kurduğu medresede Kadızâde-i Rûmi’den mantık, fıkıh, kelam, astronomi ve geometri dersleri almıştır. 1440 yılında hocalık yapmak için Şirvan’a geri dönmüştür. II. Murat devrinde Kadızâde-i Rûmi’nin tavsiyesi üzerine Kastamonu’ya yerleşen ve daha sonra burayı fetheden Fatih’ten büyük saygı gören Fethullâh Şirvâni, Anadolu’da matematik, geometri ve astronomi bilimlerinin öğretimini başlatmıştır. İstanbul’un fethedilmesine yakın Bursa’ya gitmiş, fetihten sonra İstanbul’da Fatih Sultan Mehmed’in huzuruna çıkmıştır. 1486 yılında memleketi Şirvan’da vefat etmiştir.
Fethullah Şirvani Balmumu Heykeli – Foto: nkfu.com
Bilime Katkıları
- • Şirvâni, matematik, astronomi, dil, mantık, edebiyat, tefsir, fıkıh, müzik, metafizik, geometri, fizik ve optik alanlarında 20’ye yakın eser kaleme almış çok yönlü bir bilim adamıdır.
- Devrinin en önemli bilim merkezlerinin başında gelen Semerkand’ın en parlak dönemlerinde burada yetişen Şirvâni, birçok farklı konuda dönemin en meşhur hocalarından dersler almıştır.
- • Matematik, geometri, astronomi gibi bilimlerin öğretiminin Anadolu’da yaygınlaşması için önemli çalışmaları olmuştur.
Şirvanî, Semerkand okulunun temsil ettiği teorik astronomi çalışmalarını, bu okulun yöntemleri ve sorunları çerçevesinde devam ettirmiş; konularına ayrıntılarda katkılarda bulunmuş ve temsil ettiği düşünce bütünü başta Anadolu olmak üzere, Osmanlı ülkesinin değişik yerlerinde eğitim-öğretim ve eser telifleriyle yaygınlaştırmıştır. Şirvanî’nin Semerkand okulunun astronomisine yaptığı teknik katkılar araştırmayı bekleyen konular olarak beklemektedir.
Fotoğraflar Anadolu Üniversitesi Türk Dünyası Bilim, Kültür ve Sanat Merkezi’nde çekilmiş, bilgiler oradan derlenmiştir.
