Feza Gürsey kimdir ve ne yapmıştır? Ünlü Türk fizikçinin hayatı ve biyografisi, çalışmaları nelerdir? Feza Gürsey hakkında bilgi.
Feza Gürsey (1921-1992)
Feza Gürsey 1921 yılında İstanbul’da dünyaya gelmiştir. O meşhur bilim kadınlarımızdan Remziye Hisar’ın ve Dr. Reşit Süreyya Gürsey’in oğludur. Babası Reşit Süreyya doktor olmakla birlikte, fizik ve sanatla da yakından ilgilenmiştir. Annesi Remziye Hisar ise Türkiye’nin ilk kadın kimyagerlerindendir.
Feza Gürsey İstanbul’da doğmuş ve Paris’te ilkokula başlamıştır. Kızkardeşi Deha Gürsey, onun her şeyi çok çabuk öğrendiği için öğretmenlerinin kendisini çok sevdiklerinden söz etmektedir. İlkokul üçüncü sınıftayken, annesi ile birlikte o da yurduna dönmüş ve Galatasaray’da eğitimine devam etmeye başlamıştır. O diğer öğrencilerden birçok konuda farklı idi. Öncelikli olarak okumayı çok seven, sadece bilime değil, sanat ve felsefe ile de ilgilenen bir çocukluk ve gençlik dönemi yaşamıştı.
Feza Gürsey fizik okumaya daha lise yıllarında karar vermiş ve İstanbul Üniversitesi Fizik Bölümünü birincilikle bitirmiştir. O daha sonra yurt dışı bursu kazanarak İngiltere’de Imperial College’e gitmiş ve tek boyutlu istatistik sistemi konusunda bir makale yayınlamıştır.1951-1957 yılları arasında Cahit Arf’ın da desteği ile elektronların klasik ve dalga mekaniği konusunda çalışmaya başlamıştır. O 1953 yılında doçent olmuştur.
Amerika’ya Gidiyor
Feza Gürsey karısı ile birlikte 1954 yılında ABD’ye burslu olarak gitmiş ve Princeton İleri Çalışmalar Enstütüsü ve Colombia Üniversitesi’nde seçkin bir bilim adamı grubu ile birlikte bilim’ sel çalışmalarını yürütmüştür. O Heisenberg’le birlikte yürütmüş olduğu çalışmalarında özellikle Baryon Korunumu ve Pauli Transformasyonları üzerinde durmuştur. Princeton Araştırma Enstitüsü orada çalışmalarım devam ettirmesini istemiştir. 1961 yılına kadar orada kalan Feza Gürsey, 1961’de Erdal İnönü’nün ısrarı üzerine Türkiye’ye dönmüştür. O, ODTÜ’ye öğretim üyesi olarak gelmiş; orada birçok ders ve konferanslar vermiştir.
1968’de TÜBİTAK ödülü alan Feza Gürsey 1965-1974 yılları arasında Yale Üniversitesi’nde teorik fizik dersleri vermek üzere yapılan davet üzerine konuk öğretim üyesi olarak tekrar ABD’ye gitmiştir. O, Yale ile ODTÜ arasında dönüşümü olarak derslerini sürdürmüş; konform simetri, genel görelilik kuralları konusunda çalışmıştır. 1974 yılında Yale Üniversitesi’ndeki profesörlük pozisyonu sürekli hâle getirilmiştir. Bu durumda ODTÜ’den ayılmak zorunda kalmıştır.
1971-1991 yılları arasında Yale Üniversitesi’nde çalışan Feza Gürsey 1977 yılında parçacık fiziğine ilişkin yapmış olduğu çalışmalarla Shelton GlaskowTa birlikte Oppenheimer Ödülü’nü paylaşmıştır.
1991 yılında emekli olduktan sonra Türkiye’ye dönmüş ve Boğaziçi Üniversitesi’nin daveti üzerine orada fizik dersleri vermeye başlamıştır. 1992 yılında Yale Üniversitesi Hastanesi’nde ölmüştür.
Feza Gürsey hayatı boyunca fizik çalışmalarında başarı çizgisini korumuş ve bu çalışmaları ödüllerle taçlandırılmıştır. TÜBİTAK ve Oppenheimer ödüllerinin yanı sıra, Einstein madalyası, College de France’da konuk profesörlük madalyası, İtalya Cumhurbaşkanı Commendatore Nişanı, Roma’da konuk profesörlük ödülü, Türk Amerikan Bilimcileri ve Mühendisleri Derneğin Seçkin Bilimci Ödülüne layık görülmüştür.
Onun ölümünden sonra Erdal İnönü’nün öncülüğünde Feza Gürsey Enstitüsü kurulmuştur. Feza Gürsey’in bilim dünyasında, Cumhuriyet dönemi bilim adamları arasında ayrıcalıklı bir yeri vardır. O gerek araştırıcı olarak yayınlarıyla gerekse öğretici olarak Türkiye’de ve dünyada ayrıcalıklı bir bir bilim adamı olmuştur.
